Σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, ο ουράνιος αστέρας που φωτίζει τον πλανήτη μας, ο Ήλιος, θεοποιήθηκε. Το Ίντι Ράιμι, που σημαίνει “Γιορτή του ήλιου”, είναι θρησκευτική γιορτή των Ίνκας προς τιμήν του θεού Ίντι, που ταυτίζεται με τον ήλιο. Στο πέρασμά μας από το Εκουαδόρ (Ισημερινός) βιώσαμε τα δρώμενα αυτής της λαϊκής γιορτής των γηγενών Ινδιάνων που λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο το θερινό ηλιοστάσιο στα τέλη Ιουνίου και φέτος οι ντόπιοι του γιορτάζουν στις 24 του μήνα. Στο Οταβάλο σε μια πόλη με ένα από τα πιο διάσημα και αυθεντικά παζάρια στη νότια Αμερική όλη η πόλη εκείνες τις μέρες λόγω της γιορτής σφύζει από ζωή και «ηλιακές» δονήσεις.
Με τα σακίδια παραπόδας και με τα μάτια ορθάνοιχτα περιμέναμε στον τερματικό σταθμό της Λατακούνγκα. Τα λεωφορεία περνούσαν συνέχεια με τους εισπράκτορες κρεμασμένους στις ανοιχτές πόρτες τους φωνάζοντας τον τόπο κατεύθυνσής τους. «Κίτο, Κίτο!!!» φώναζε κάποιος ξερακιανός με όλη τη δύναμη της φωνής του και από την ένταση διαγράφονταν οι φλέβες στο λαιμό του. Στα μάτια μας ζωγραφίστηκε η αίσθηση του διλήμματος και της αγωνίας. Αυτό ήταν το λεωφορείο για το Οταβάλο ή έπρεπε να περιμένουμε και άλλο; Έστρεψα το βλέμμα μου σε ένα ντόπιο, που ατάραχος καθόταν κοντά μας, φωνάζοντας «Οταβάλο» και δείχνοντας το λεωφορείο. Αυτός μου έγνεψε αρνητικά και ακουμπώντας το χέρι του στο στήθος του άφησε να καταλάβω ότι εννοούσε « Άστο πάνω μου, θα σου πω εγώ».
Λιτός, στιβαρός, σοβαρός στη συμπεριφορά του άφησε ένα χαμόγελο κατανόησης για τους μοναδικούς ξένους του σταθμού που μέσα στη μεγάλη ροή των λεωφορείων έδειχναν να τα έχουν λίγο χαμένα. Μετά από λίγο πέρασε το λεωφορείο για το Οταβάλο αλλά ήταν γεμάτο και τον πλησίασα για να δω τι να κάνουμε. «Είναι καλύτερα να μπείτε σε αυτό και να ταξιδέψετε λίγο όρθιοι, παρά να περάσετε μέσα από το Κίτο γιατί θα καθυστερήσετε τουλάχιστον δύο ώρες . Το ίδιο θα κάνω και εγώ». Μπήκαμε και στριμωχτήκαμε σαν τις σαρδέλες. Άλλο βάσανο ήταν τα σακίδια πλάτης. Ογκώδη και ζύγιζαν καμιά εικοσαριά κιλά το καθένα, δεν χωρούσαν στο χώρο των αποσκευών και έπρεπε να τα είχαμε μπροστά μας. «Προσοχή στις τσέπες σας και στα πράγματά σας» μας επισήμανε.«Υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα;» ρώτησα. Γέλασε και πάλι και μου είπε : «Όχι, δεν υπάρχει, αλλά για να μην υπάρξει έχε το νου σου!».
Εν τω μεταξύ μέσα στο λεωφορείο όλο και έμπαινε και άλλος κόσμος χωρίς να βγαίνει κανένας. Μάλιστα όλοι όσοι μπαίνανε μέσα ήταν φορτωμένοι με μπόγους γεμάτους πράγματα καθώς και χαρτόκουτες και καλάθια με ζώα. «Αύριο είναι Σάββατο και στο Οταβάλο έχει μεγάλο παζάρι. Οι περισσότεροι πηγαίνουν να στήσουν πάγκους για να πουλήσουν τις πραμάτειές τους. Μη χάσετε και το Inti-Raymi (Γιορτή του Ηλιου). Γίνεται χαμός αυτές τις μέρες στην πόλη!!!» μου είπε ο Εκουαδορανός που είχε μπει μαζί μας από τη Λατακούνγκα.
Μετά από τέσσερις ώρες ορθοστασίας, φτάσαμε στο Οταβάλο και βγήκαμε στην πόλη για μια πρώτη βόλτα.
Περιπλανώμενοι στους δρόμους ακούσαμε μια απροσδιόριστη οχλαγωγία και κατευθυνθήκαμε προς εκείνη την κατεύθυνση. Ένα μπουλούκι από ανθρώπους κάθε ηλικίας, μικρά παιδάκια έως ηλικιωμένους, μεταμφιεσμένοι έπαιζαν μουσική, τραγουδούσαν και χόρευαν στο δρόμο καλώντας τους περαστικούς να συμμετάσχουν και αυτοί στη γιορτή τους. Φορώντας παραδοσιακές στολές και καπέλα και κάποιοι πλεκτές πολύχρωμες μάσκες, περούκες, προβιές στα πόδια τους συμμετείχαν σε ένα διονυσιακό κλίμα που θύμιζε καρναβαλική πομπή.
Κάποιοι από την παρέα με μπουκάλια ρούμι πυροδοτούσαν το κλίμα στο έπακρο δημιουργώντας καταστάσεις έκστασης. Πιο πέρα, η αστυνομία πέταγε σαν «τσουβάλι» μέσα σε ένα τρίκυκλο ποδήλατο με καρότσα έναν μεθυσμένο που είχε πέσει στη μέση του δρόμου προκαλώντας την απορία μου και τα γέλια του πλήθους… Σιγά σιγά συνέρρεαν και άλλες ομάδες μεταμφιεσμένων, η ένταση άρχισε να ανεβαίνει και το κλίμα να γινόταν όλο και θερμότερο. Όλα αυτά εντάσσονταν μέσα στο πλαίσιο της φιέστας Inti-Raymi, τη γιορτή του θερινού ηλιοστασίου που λαμβάνει χώρα την τελευταία εβδομάδα του πρώτου μήνα του καλοκαιριού. Το Inti-Raymi είναι μια γιορτή αφιερωμένη στον ήλιο όπου ταξιδεύοντας στην Λατινική Αμερική είδαμε να γιορτάζεται και από ιθαγενείς Ινδιάνους και σε άλλες χώρες.
Σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, ο ουράνιος αστέρας που φωτίζει τον πλανήτη μας, ο Ήλιος, θεοποιήθηκε. Ο Ήλιος αποτέλεσε τον ζωοδότη θεό που χάριζε το φως και τη ζωή και σε όλα τα έμβια όντα και ιδιαίτερα τον άνθρωπο. Είναι σχεδόν καθολικό πανανθρώπινο φαινόμενο στις περισσότερες θρησκευτικές παραδόσεις το φως του Ηλίου να συνδέεται με ανώτερες πνευματικές καταστάσεις και ιδιαίτερα την έννοια της Φώτισης.
Η πλειοψηφία των θρησκειών και των δοξασιών θέσπισαν εορτασμούς και πανηγυρικές εκδηλώσεις για τον Θεό Ήλιο και για κάθε αξία και αγαθό που συμβολίζει στα χρονικά σημεία του έτους που συνέπιπταν με τα τέσσερα χαρακτηριστικά σημεία της ετήσιας περιφοράς της Γης γύρω από αυτόν, δηλαδή τις δύο ισημερίες και το χειμερινό και θερινό ηλιοστάσιο.
Στην αρχαία Αθήνα το θερινό ηλιοστάσιο είχε πολύ μεγάλη σημασία αφού ο χρόνος είχε σαν αφετηρία την πρώτη νέα σελήνη μετά από αυτό. Ο Απόλλων, ένας από τους σημαντικότερους θεούς του δωδεκάθεου, ήταν γνωστό πως ήταν ο θεός του φωτός, της μουσικής και της μαντικής. Εκτός όμως από την ελληνική μυθολογία αναφορές στον Θεό βρίσκουμε και σε άλλους λαούς σε όλη τη γη. Οι Βαβυλώνιοι είχαν τον Σαμάς, οι Αιγύπτιοι τον Άμμωνα Ρα, οι Ασσύριοι τον Βαάλ, οι Φοίνικες τον Ελ , οι Ινδοί το Σούρυα , οι Πέρσες τον Μίθρα, οι Ρωμαίοι τον Σολ, οι Σλάβοι το Γιαρίλα και οι Κέλτες τον Μπελένος.
Σύμφωνα με τη μυθολογία των Ίνκας, ο Ίντι είναι ο θεός ήλιος, γιος του Βιρακότσα. Ο Ίντι είχε σύζυγο την Μάμα Κίγια, θεά της σελήνης κι αδερφή του. Ήταν ο σημαντικότερος από τους θεούς των Ίνκας, αφού έδινε το φως και τη θέρμη του στους ανθρώπους και ταυτίζονταν το Ζωοδότη Ήλιο. Ιδιαίτερα αγαπητός ήταν στους αγρότες οι οποίοι τον λάτρευαν με πάθος και απευθύνονταν σε αυτόν για να έχουν καλή σοδειά κάθε χρόνο.
Το Ίντι Ράιμι, που σημαίνει “Γιορτή του ήλιου”, ήταν θρησκευτική γιορτή των Ίνκας προς τιμήν του θεού Ίντι. Ελάμβανε χώρα το ηλιοστάσιο το τελευταίο δεκαήμερο του Ιούνη και σηματοδοτούσε στο Βόρειο Ημισφαίριο το θερινό ηλιοστάσιο και στο Νότιο Ημισφαίριο το χειμερινό ηλιοστάσιο καθώς και το νέο έτος για τους λαούς στις Άνδεις.
Εδώ στο Οταβάλο η γιορτή του ήλιου έχει ένα λαϊκό συμμετοχικό χαρακτήρα που θυμίζει καρναβαλική φιέστα. Εκείνη την περίοδο και συγκεκριμένα στις 24 και στις 29 Ιουνίου λαμβάνουν χώρα στο Οταβάλο η φιέστα του San Juan και San Pedro y San Pablo αντίστοιχα. Όλες αυτές οι γιορτές και τα δρώμενα στο τέλος του Ιούνη είναι γνωστά σαν «los San Juanes» κάτι αντίστοιχο με τη δική μας γιορτή του Aη Γιάννη του Κλήδονα. Καθώς νύχτωνε και άναβαν τα φώτα στους δρόμους εντύπωση μας έκανε ότι οι κολώνες των δρόμων είχαν μπροστά από τις λάμπες τους γυάλινα πολύχρωμα βιτρώ με πουλιά, μάσκες κ.ά σχέδια που έδιναν ένα ιδιαίτερο χρώμα στη βραδινή βόλτα στην πόλη.
Το άλλο πρωί ξημέρωσε μια ηλιόλουστη μέρα, ό,τι πρέπει για σουλάτσο. Κατευθυνθήκαμε προς την άκρη της πόλης και περνώντας πάνω από τον ποταμό Tejar φτάσαμε στην Panamericana που διασχίζει περιφερειακά την πόλη. Εκεί, σε μια ανοιχτή αλάνα, λαμβάνει χώρα κάθε Σάββατο πρωί ένα παζάρι ζώων όπου συγκεντρώνονται ντόπιοι όχι μόνο απ’ το Οταβάλο αλλά και απ΄ τα γύρω χωριά. Αυτό το παζάρι έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί συγκεντρώνονται μόνο γηγενείς άρα αποτελεί γνήσια έκφραση της εμπορικής και κοινωνικής ζωής της περιοχής. Οι άνδρες συνήθως φορούν τσόχινα καπέλα με περιφερειακό γείσο, μπλε πόντσο, λευκά φαρδιά παντελόνια και λευκά πάνινα παπούτσια.
Οι γυναίκες φορούν συνήθως σφικτά δετά μαντίλια μαύρου χρώματος, λευκές φαρδιομάνικες πουκαμίσες και μαύρες στενές και μακριές φούστες που φτάνουν μέχρι τον αστράγαλο καθώς και μαύρα πάνινα παπούτσια. Παρατηρήσαμε ότι στα σημεία του σώματος που φορούν σκούρα οι γυναίκες, οι άνδρες φορούν ανοιχτά και το αντίθετο, γεγονός που δημιουργεί ένα ιδιαίτερο κοντράστ χρωματικών τόνων ανάμεσα στα ζευγάρια. Επίσης οι περισσότερες γυναίκες συνηθίζουν να φορούν στο λαιμό τους ένα περιδέραιο με επίχρυσες στρογγυλές μπαλίτσες που ουσιαστικά τυλίγει όλο το λαιμό ασφυκτικά από το κεφάλι μέχρι τους ώμους. Στο παζάρι των ζώων οι Εκουαδορανοί πουλούν και αγοράζουν ινδικά χοιρίδια, κουνέλια, κότες, πάπιες κ.ά. Τα ινδικά χοιρίδια είναι αγαπημένος μεζές και ιδιαίτερα δημοφιλής στους Ινδιάνους των Άνδεων. Είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να βλέπεις πώς οι πωλητές κρατούσαν τα ζώα από το λαιμό για να αναδείξουν τα προσόντα τους και οι αγοραστές να επεξεργάζονται το τρίχωμά τους, να ψηλαφίζουν το σώμα τους για να δουν αν το ζώο που θα αγοράσουν είναι υγιές και «ψωμωμένο».Το παζάρι τραβάει μέχρι αργά το απόγευμα όπου οι αιμοχαρείς και οι τζογαδόροι μπορούν να απολαύσουν σκληρές κοκορομαχίες μέχρι τελικής πτώσης.
Το Σάββατο όμως ολόκληρη η πόλη μετατρέπεται σε ένα ανοιχτό παζάρι αγαθών. Πάγκοι με πραμάτειες και αγαθά είναι στρωμένοι σχεδόν παντού γεγονός που μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Η αγορά των φρούτων είναι ένα πολύχρωμο χαλί από τροπικά φρούτα και λαχανικά. Άλλωστε το Εκουαδόρ φημίζεται για τα φρούτα του και γνωστές εταιρίες που εξάγουν μπανάνες και στην Ελλάδα αναφέρουν αυτή τη χώρα, ως τόπο παραγωγής και προέλευσης. Οι μπανάνες δεν τρώγονται εδώ μόνο ως φρούτο αλλά ψιλοκόβονται σε λεπτές φέτες και τηγανίζονται σαν τσιπς ή ψήνονται στα κάρβουνα ατεμάχιστες χωρίς τη φλούδα τους.
Διασχίζοντας όλη την πόλη, παρατηρήσαμε ότι δεξιά και αριστερά των δρόμων υπήρχαν πάγκοι με κάθε λογής πράγματα που φτιάχνουν οι ντόπιοι ή φέρνουν από αλλά μέρη του Εκουαδόρ ή της Λατινικής Αμερικής. Χειροποίητα υφαντά λαϊκής τέχνης με πολύχρωμα σχέδια και παραστάσεις, μάλλινα ρούχα από αλπάκα, ένα είδος καμηλοπρόβατου που υπάρχει μόνο στη Λατινική Αμερική και έχει εξαιρετικά απαλό τρίχωμα. Καπέλα τσόχινα αλλά τα περίφημα λευκά και φινετσάτα καπέλα Παναμά που παρόλο το όνομά τους παραπέμπει σε μια άλλη χώρα εντούτοις φτιάχνονται στο Εκουάδορ και είναι διάσημα σε όλο τον κόσμο. Χαριτωμένες μικροτεχνίες από ξύλο, πηλό, χαρτί και τσίγκο με πολύ πρωτότυπες ιδέες και σχέδια. Κοσμήματα φτιαγμένα από καρπούς των τροπικών δασών με εξαιρετικό σχεδιασμό και ποιότητα κατασκευής. Μάλιστα, βολτάροντας στην Αθήνα, μετά την επιστροφή μας, τα είδαμε σε βιτρίνες γνωστών καταστημάτων, δεκάδες φορές ακριβότερα από την τιμή πώλησής τους στο Εκουαδόρ ! Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν τα μουσικά όργανα. Κρόταλα από οπλές ζώων, σπόρους και καρπούς του δάσους, φλογέρες και σαμπόνια, πνευστό με σειρά από καλάμια διαφορετικού μεγέθους παρόμοιο με τον αυλό του Πανός, τσαράνγκο, μικρό κιθαρώνι με ιδιαίτερα λαμπερό και ζεστό ήχο καθώς και μαντολίν, ένα όργανο που μοιάζει περισσότερο με κιθάρα με διπλές χορδές παρά με το γνωστό μας μαντολίνο.
Επίκεντρο της αγοράς είναι η Plaza de Ponchos όπου είναι μαζεμένοι και οι περισσότεροι πωλητές. Το σημείο είναι ιδανικό για στάση για ξεκούραση και για χάζεμα της κίνησης. Απολαύσαμε τον τοπικό καφέ που έχει μια ιδιαίτερα έντονη αρωματική και βαριά γεύση. Εντύπωση μας έκανε η προετοιμασία του. Ο καφές, ομολογουμένως πολύς σε ποσότητα, μπαίνει μέσα σε ένα σουρωτήρι από πανί που λειτουργεί σαν φίλτρο και συγκρατεί το κατακάθι ενώ το βραστό νερό περνάει μέσα από το πανί παίρνοντας όλα τα αρώματα και τη γεύση.
Εκεί δίπλα στην Plaza de Ponchos συναντήσαμε μια παρέα νεαρών εικοσάρηδων με μουσικά όργανα. Ευγενικοί, φιλικοί αλλά σοβαροί στη συμπεριφορά τους μας κέρδισαν με την απλότητα και τον αυθορμητισμό τους. Ο Christiano έπαιζε και τσαράνγκο και όταν του το ζήτησα του φάνηκε παράξενο. Όταν άρχισα να παίζω το El condor pasa, ένα γνωστό τραγούδι των Άνδεων παραξενεύτηκαν και με κοιτούσαν με απορία. Τους εξήγησα ότι σε ένα προηγούμενο ταξίδι μου στη Βολιβία είχα αγοράσει ένα τσαράγκο και είχα μάθει να παίζω λίγο. Αυτό το γεγονός ζέστανε ακόμα περισσότερο το κλίμα και οι νεαροί μας πρότειναν να πάμε μαζί σε ένα ανοιχτό χώρο έξω από την πόλη όπου διαδραματιζόταν μια λαϊκή γιορτή στο πλαίσιο της γιορτής του Inti-Raymi. Σε αυτή την αλάνα είχαν μαζευτεί όλες οι παρέες από διαφορετικές γειτονιές του Οταβάλο. Το σκηνικό θύμιζε πολύ επαρχιακό λούνα παρκ της Ελλάδας του ’60. Μικρά καρουζέλ, μηχανικά αλογάκια που λειτουργούσαν με κέρματα ήταν η χαρά των πιτσιρικάδων που φώναζαν εκστασιασμένοι, χαμένοι στην τρέλα της περιστροφής και στην αθωότητα της παιδικότητάς τους. Τριγύρω καντίνες που έψηναν τοπικές σπεσιαλιτέ στα κάρβουνα και μικροπωλητές που πουλούσαν γλειφιτζούρια, «μαλλί της γριάς» και μπαλόνια σε όλα τα χρώματα φουσκωμένα με νέον που ίπτονταν στον αέρα. Στη μέση της αλάνας οι παρέες έπαιρναν τη σειρά τους για να ξεσηκώσουν το υπόλοιπο πλήθος που παρακολουθούσε τα δρώμενα. Κάποια στιγμή έφτασε και η σειρά της δικής μας παρέας.
Ο Christiano και οι φίλοι του με τα μουσικά όργανα μπήκαν στο κέντρο του κύκλου. Μας φώναξαν δυνατά: «Ελάτε μέσα στον κύκλο!!!». Μου έδωσε ένα άλλο τσαράνγκο που βρέθηκε εκεί και που είπε: «Παίζε λα μινόρε, ντο ματζόρε και σολ ματζόρε. Εύκολο είναι…Φύγαμε!!!» Χωρίς να το καταλάβω βρέθηκα μες στο κέντρο του κύκλου και άρχισε ένας χορός κυκλικός με απλά σταθερά βήματα. Έπαιζα μουσική και ταυτόχρονα χόρευα. Γύρω μας είχαν μαζευτεί δεκάδες κόσμου που ακολουθούσαν την κυκλική φορά σε ομόκεντρους κύκλους περιφερειακά από την ορχήστρα. Κάποιος που είχε την πρωτοβουλία των κινήσεων κατά διαστήματα έδινε εντολές αντίθετης κατεύθυνσης φωνάζοντας με όλη τη δύναμη της φωνής του «Στροφή!!!» και το πλήθος γύριζε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Νεαροί με νεαρές ερωτοτροπούσαν χορεύοντας αφήνοντας τριγύρω τους μια περιρρέουσα αίσθηση θετικής ενέργειας και ευδαιμονίας. Το κέφι ήταν στα ύψη και ήταν το κατάλληλο περιβάλλον για να καταλάβει κάποιος την έννοια της “alegria” έννοια ευρύτερη από τη χαρά και την ευχαρίστηση που είναι η τυπική κατά λέξη μετάφρασή της.
Η γιορτή κράτησε μέχρι αργά το βράδυ και φύγαμε πλήρεις από εικόνες και συναισθήματα. Φτάνοντας στο ξενοδοχείο, είδαμε ότι οι γείτονες στο διπλανό σπίτι είχαν στήσει το δικό τους γλέντι. Οι φωνές τους, τα τραγούδια τους και οι ήχοι από τα σαμπόνια και τα τσαράνγκο κράτησαν για ώρες και μας νανούριζαν ανασύροντας εικόνες και βιώματα. Από ένα σημείο και μετά οι μελωδίες συνεχίστηκαν και στον ύπνο μας μη μπορώντας να ξεχωρίσουμε την πραγματικότητα από το όνειρο.
