Στο Λονδίνο βρίσκομαι πολύ συχνά τα τελευταία δέκα χρόνια, για επαγγελματικούς λόγους και πάντα μένω επιπλέον 2-3 ημέρες, σχεδόν αποκλειστικά για επισκέψεις στα μουσεία και τις γκαλερί της πόλης.
Αυτή τη φορά είχα διαθέσιμες 48 ώρες και τελικά αποφάσισα να πάω στο St Ives στην Κορνουάλη (Cornwall). Αιτία ήταν η περιέργειά μου για την περιοχή που από τις αρχές του 1800 μαζεύονταν οι Άγγλοι καλλιτέχνες (J.M.W. Turner, J. A. Whistler, Bernard Leach, Ben Nicholson, Barbara Hepworth, κ.α.) αναζητώντας περισσότερο «φως», μεγαλύτερες ημέρες και ήπιο κλίμα, κάτι ανάλογο δηλαδή που οι ομότεχνοί τους στην Ευρώπη αναζητούσαν στη Νότια Γαλλία (Provence). Ήταν και κάτι άλλο: ήθελα ν’ αντικρύσω τον ωκεανό. Τα μοναχικά ταξίδια δεν είναι εύκολα, το ξέρω από την εποχή των ατέλειωτων διαδρομών με inter-rail στη δεκαετία του ΄70. Μετά από λίγο αρχίζεις ακόμη και να σκέφτεσαι ξενόγλωσσα και τότε σε σώζει το σημειωματάριο και το μολύβι – πάντα μολύβι.
Ημέρα 1η
Από τον σιδηροδρομικό σταθμό του Paddington στο Λονδίνο παίρνω το τρένο με κατεύθυνση το Penzance στη Νοτιοδυτική Αγγλία. Η διάρκεια του ταξιδιού είναι 5 ώρες έως το St Earth και από εκεί με το τοπικό τρενάκι άλλα 18 λεπτά έως το St Ives. Η διαδρομή περνάει μέσα από καταπράσινα λιβάδια με στάσεις στο Reading και στο Exeter και μετά πάει νότια, παραθαλάσσια έως το Plymouth για να συνεχίσει νοτιοδυτικά προς το St Earth. Οι πόλεις της Αγγλίας – τουλάχιστον από μακριά – μου δημιουργούν θλίψη. Τα δεκάδες ομοιόμορφα σπίτια στη σειρά με το κόκκινο τουβλάκι και τις στέγες με τις καμινάδες κάτω από το γκρίζο ουρανό με κάνουν να νοιώθω ένα σφίξιμο. Το μυαλό μου κολλάει στο κάρβουνο και στα διηγήματα του C. Dickens, μέχρι και στη Mary Poppins. Από την άλλη πλευρά, είναι το ατέλειωτο πράσινο και τα πολύχρωμα από τα λουλούδια παρτέρια και οι φροντισμένοι κήποι, που ενδόμυχα ζηλεύω. Ο σταθμός του St Earth είναι μικρός με δύο αποβάθρες, η δεύτερη αποκλειστικά για το τοπικό τρενάκι για το St Ives. Το λέω «τρενάκι» όχι μόνο γιατί είναι μικρό (3 βαγόνια σαν παλιό automotrice) αλλά και επειδή βγάζει έναν ήχο σαν πετρελαιοκίνητο ψαροκάικο.
Η γραμμή πάει παραλιακά και αν είναι αργά το απόγευμα βλέπεις τεράστιες αμμουδιές να εμφανίζονται σταδιακά εξαιτίας της άμπωτης. Το St Ives ή Porth La (στη τοπική διάλεκτο, Cornish) βρίσκεται στο λαιμό μιας μικρής χερσονήσου που οι ντόπιοι ονομάζουν «νησί», ενός λόφου ουσιαστικά πάνω από τη θάλασσα. Η ονομασία είναι αφιέρωμα στην Ιρλανδή Αγία La που έζησε στην περιοχή τον 5ο αιώνα. Στην άκρη του είναι κτισμένο το εκκλησάκι του St Nicholas και μετά το βλέμμα σου χάνεται στον Ατλαντικό.
Είναι απόγευμα, αφήνω γρήγορα το ξενοδοχείο και τρέχω να προλάβω μια πρώτη επαφή με το πρώην ψαροχώρι και νυν τουριστικό προορισμό των Βρετανών, ξεχνώντας ότι είμαι ακόμη αρκετά βόρεια, είναι καλοκαίρι και υπάρχει φως έως αργά. Ο παραλιακός δρόμος στο λιμάνι μου θυμίζει τυπικό παραθαλάσσιο τουριστικό προορισμό, γεμάτος μικρά εστιατόρια, μπαράκια, παγωτατζίδικα και … γλάρους. Οι γλάροι βρίσκονται παντού και το κρώξιμό τους είναι ο μόνιμος ήχος στη περιοχή.
Ο δρόμος τελειώνει στην προβλήτα του μικρού λιμανιού απ’ όπου ξεκινάει ένας πεζόδρομος που πάνω από τα βράχια της ακτής σε οδηγεί τελικά στο ύψωμα του St Nicholas. Κάθομαι και νοιώθω τον αέρα του Ατλαντικού στο πρόσωπό μου, βλέπω τους γλάρους να παίζουν στις ριπές του και τίποτε άλλο έξω από θάλασσα και ουρανό – αδιάκριτο πού σμίγουν. Το «απέναντι» είναι πάρα πολύ μακριά, τόσο – όσο σαν να μην υπάρχει.
Επιστρέφω στο λιμανάκι την ώρα που αυτό αρχίζει ν’ αδειάζει από νερό. Η θάλασσα τραβιέται αρκετά γρήγορα και μια γυναικεία κωπηλατική ομάδα επιστρέφει την τελευταία στιγμή για να «δέσει» τη βάρκα τουλάχιστον 30 μέτρα μακριά από την προβλήτα. Στις εννιά το λιμάνι είναι στεγνό και τα πλεούμενα μένουν γερμένα στη σκληρή άμμο που παραδίνεται στις βόλτες των τουριστών και στα ξέφρενα τρεχαλητά των σκύλων τους.
Το φαγητό αντανακλά τον τρόπο ζωής κάθε τόπου και στο St Ives είναι η θάλασσα που το σημαδεύει. Στο παραδοσιακό “fish & chips” το ψάρι είναι ρέγκα και όχι μπακαλιάρος ή λαβράκι που συναντάς στο Λονδίνο. Δοκιμάζω κάποιο είδος πεσκανδρίτσας ψητό και μύδια μεγέθους φάλαγγας μικρού δακτύλου χεριού με κρέμα γάλακτος (για να μη ξεχάσω γαστρονομικά σε ποια χώρα βρίσκομαι) και φρέσκο κόλιανδρο (επιρροή από τον Jamie Oliver). Φυσικά πίνω μια τοπική μπύρα ή μάλλον τρεις (για να ξεχάσω).
Ημέρα 2η
Ανεβοκατεβαίνω τα στενά δρομάκια του χωριού που διατηρεί τα παλιά του σπίτια, ανακαινισμένα βέβαια για τουριστική χρήση, με φρεσκοβαμμένους τοίχους και πόρτες (αρκετά σε μπλε και άσπρο), μικρά δημόσια ή και ιδιωτικά κηπάκια, παντού παρτέρια με λουλούδια. Πολλά εργαστήρια ζωγραφικής και κεραμικής (ανάμεσά τους και το Leach pottery), η ένωση καλλιτεχνών του St Ives, η σχολή ζωγραφικής, ξεπηδούν ξαφνικά μπροστά μου σχεδόν χωρίς προειδοποιητικές πινακίδες. Από την πλευρά της θάλασσας είναι τα κύματα του ωκεανού και δεκάδες serfers κάθε ηλικίας και φύλου που τα καβαλούν δεμένοι μ’ ένα σχοινάκι στη σανίδα τους.
Ρωτάω που βρίσκεται η Tate St Ives. «Τόσος κόσμος έρχεται και δεν έχουν μια πινακίδα» μου λέει ένας ντόπιος και του χαμογελάω με συγκατάβαση. Ναι, το τέταρτο μουσείο Tate βρίσκεται εδώ, δίπλα στη θάλασσα και μέσα από την τεράστια γυάλινη πρόσοψή του βλέπεις τον ωκεανό. Δυσκολεύομαι πολύ να ξεφύγω από αυτό το θέαμα και να δω την έκθεση κεραμικών που ξεκινά από δημιουργίες των B. Leach και S. Hamada του 1920 και τελειώνει με σύγχρονους κεραμίστες.
Ανηφορίζω για να βρεθώ στο σπίτι όπου έζησε, δημιούργησε και πέθανε (1975) η γλύπτρια Barbara Hepworth. Σήμερα είναι «μουσείο», αλλά η φυσικότητα του χώρου σου δημιουργεί το συναίσθημα ότι αυτή είναι ακόμη εκεί, μέσα από τα διάσπαρτα στον προσεγμένο κήπο έργα της και στο ατόφια διατηρημένο εργαστήριο της με τις φθαρμένες καρέκλες, τις ποδιές, και τα εργαλεία.
Αφήνω για το τέλος την επίσκεψη σ’ ένα διώροφο παλιό κτίριο στην αρχή της προβλήτας. Είναι το μουσείο του St Ives, που δημιούργησαν και λειτουργούν εθελοντικά οι κάτοικοι του και έχουν καταθέσει τις μνήμες για τον τόπο τους. Αντικείμενα και εκατοντάδες φωτογραφίες που έδωσαν οι οικογένειες του St Ives σου μιλούν για την ιστορία του τόπου: κοίτα, εδώ δεν ήμασταν πάντα ούτε είμαστε όλο το χρόνο χώρος τουριστικής αναψυχής. Εδώ παλεύαμε με τη θάλασσα ψαρεύοντας ρέγκες, κατεβαίναμε στα βάθη της γης στα ορυχεία κασσίτερου, καλλιεργούσαμε τη γη, χάσαμε ανθρώπους μας σε δύο πολέμους ή στις προσπάθειες να σώζουμε ναυαγούς, το σχολείο κέρδισε μετάλλιο σε κολυμβητικούς αγώνες, κ.α., η ζωή εδώ τον χειμώνα είναι τελείως διαφορετική απ’ ότι βλέπεις τώρα.
Είναι καλό να μαθαίνεις την ιστορία του τόπου που επισκέπτεσαι, αν μη τι άλλο, τον εκτιμάς διαφορετικά. Ανατριχιάζω με αυτή τη σκέψη, λέω δέκα φορές «Σα τ’ Χαλκιδική πουθενά» για ν’ αποτάξω το σατανά και ορμώ στο Sloop inn, που είναι από τα παλαιότερα πανδοχεία (17ος αιώνας) και pub της Βρετανίας. Δύο μεγάλα ποτήρια (pints) με τοπική μπύρα στην pub και ένα παγωτό χωνάκι σε παγκάκι της άδειας και πάλι από νερό παραλίας κλείνουν την ημέρα.
Το άλλο πρωί η επιστροφή με το τρένο προς το Λονδίνο μου φαίνεται πιο σύντομη καθώς κοιτάζω τις φωτογραφίες και αναπολώ τις στιγμές μου στο γραφικό και πολύπλευρα ενδιαφέρον St Ives.
