Η Νάξος κρατά δυνατά τα ηνία στην αναβίωση και την διαιώνισή της αποκριάτικης παράδοσης. Ειδικά στα χωριά στο κέντρο του νησιού.
Με άρωμα Κυκλάδων και λαογραφικά στοιχεία από την νησιωτική παράδοση της χώρας το έθιμο των «Κορδελάτων» είναι μοναδικό στον ελλαδικό χώρο. Η δεύτερη ονομασία τους, “Λεβέντες”, αποδίδεται στους πειρατές. Η φορεσιά τους αποτελείται από φουστανέλα λευκή φτιαγμένη από «γύρο» (στρωσίδι κρεβατιού), αντίστοιχο καλσόν, λευκό πουκάμισο, γιλέκο, τη ζώνη, το φέσι, τη γραβάτα που φέρει στολίδια και φυσικά τις κορδέλες που στολίζουν το γιλέκο και τη φουστανέλα.
Οι άντρες ντύνονται με δεκάδες κρεμασμένες πολύχρωμες κορδέλες και μαντήλια και δημιουργούν ένα περιπλανώμενο θίασο. Ο αρχηγός τους ο μπαϊρακτάρης, συνήθως ένας ηλικιωμένος άντρας κρατά το λάβαρο της αποκριάς που απεικονίζει τον Μάρκο Μπότσαρη. Υπεύθυνες για το ντύσιμο είναι τα κορίτσια της κάθε γειτονιάς, που ξεκινούν από μέρες τις προετοιμασίες. Βρίσκουν τους δαντελένιους γύρους, τα ειδικά βρακιά με τις δαντέλες, τις πολύχρωμες κορδέλες, τα φέσια που τα στόλιζαν με λουλούδια, τα κεντητά γιλέκα και τις πολύχρωμες υφαντές κάλτσες. Τα σιδερώνουν και τα φέρνουν στο σπίτι του παλικαριού και άρχιζαν το ντύσιμο του κορδελάτου.
Αφού ο νέος έβαζε το ειδικό βρακί με την δαντέλα, το γύρο και το λευκό πουκάμισο, οι κοπελιές άρχιζαν να τον στολίζουν, ράβοντας πάνω στο γιλέκο τις κορδέλες και τα μαντήλια τους. Όταν τελείωνε το ντύσιμο, ο κορδελάτος έφευγε για την πλατεία του χωριού, όπου εκεί ήταν μαζεμένοι και οι άλλοι, μαζί με όλο το χωριό. Η κουστωδία έχει βιολί, τρομπέτα και ταμπούρλα αλλά υποχρεωτικά και τουφέκι. Οι ντόπιοι αλλά και οι ξενιτεμένοι που επιστρέφουν την εβδομάδα της Τυρινής στο νησί ανυπομονούν να επαναλάβουν το έθιμο κάθε χρόνο. Τα χωριά που συμμετέχουν είναι οι Εγκαρές, ο Κυνίδαρος, η Μέλανες η Γαλήνη και το Κουρουνοχώρι.
Ας εξηγήσουμε λοιπόν τις δράσεις της εβδομάδας. Ο περιπλανώμενος θίασος κάθε χωριού θα επισκεφτεί τα υπόλοιπα χωριά ξεχωριστά. Βγαίνει πρόγραμμα πότε οι «Κορδελάτοι» θα πάνε και σε ποιο μέρος. Ξεκινάνε από το καφενείο του δικού τους χωριού , ντύνονται και πίνουν και μετά επισκέπτονται το χωριό που είναι προγραμματισμένο και ακολουθεί γλέντι με τους χωριανούς. Παλαιότερα ο σκοπός των επισκέψεων ήταν να γνωρίσουν οι υποψήφιες νύφες τους άνδρες των γύρω χωριών που με το πρόσχημα του γλεντιού τις επισκεπτόντουσαν στη πλατεία ή στο καφενείο του δικού τους χωριού. Με τη σειρά τους οι γυναίκες του κάθε χωριού περιποιούνται με φαγητά, γλυκά και κρασί τους άντρες για να τους ευχαριστήσουν.
Σήμερα ουσιαστικά το έθιμο μεταφέρει το αποκριάτικο κλίμα με τα γλέντια και τους χορούς για να διασκεδάσει τους κατοίκους των χωριών. Υπάρχουν και παραλλαγές στο έθιμο όπου ο θίασος συνοδευόμενος από βιολιά και άλλους μοσκάρους (αρκούδα, Γύφτο, γριά, τσολιάδες, κατσίβελοι) γλεντάει στην πλατεία του χωριού.
Η δικιά μου ιστορία διαδραματίζεται στο καφενείο του χωριού Κουρουνοχώρι.
Οι πρώτες φωτογραφίες είναι οι «Κορδελάτοι» του χωριού που ετοιμάζονται, ντύνονται πίνουν το καφέ τους, τις πρώτες μπύρες και σε λίγο θα ξεκινήσουν για κάποιο διπλανό χωριό.
Μόλις φύγουν, στις επόμενες φωτογραφίες βλέπουμε την ομάδα από το άλλο χωριό που καταφθάνει με όργανα και λάβαρα και μπαίνει μέσα στο καφενείο που αρχίζει το γλέντι με τους ντόπιους. Η συνεύρεση θιάσων δύο χωριών στο ίδιο γλέντι είναι αδύνατη.
Οι καταβολές του εθίμου αποτελούν ανάμνηση των αρχαίων Διονυσιακών εορτών ενώ και χρονικά συμπίπτουν με τα αρχαία Ανθεστήρια. Στα χρόνια της Ενετοκρατίας, ήταν ένας τρόπος να επικοινωνούν μεταξύ τους οι ορθόδοξοι ενώ λέγεται ότι στη διάρκεια της επανάστασης του ’21, έραβαν τριγωνικά τα μαντηλάκια που είχαν στο στήθος τους και εκεί μέσα έκρυβαν μπαρούτι για να το μεταφέρουν στην Πελοπόννησο και αλλού.
Στα νεότερα χρόνια έγινε ένας άτυπος θεσμός να γνωριστούν οι νέοι των χωριών.
