Γη προικισμένη από την ιστορία, με οάσεις πολιτισμού και τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Αυτή είναι η Ιορδανία, ένα σταυροδρόμι πολιτισμών και ανθρώπων, στην καρδιά της Μέσης Ανατολής. Μια χώρα Αραβική, το 96% είναι μουσουλμάνοι και μόλις το 4% Χριστιανοί, αλλά ανεκτική, ειρηνική και φιλόξενη.
Αν και είναι μικρή σε μέγεθος και φτωχή σε σχέση με τους πλούσιους γείτονές της, στο έδαφός της φιλοξενεί 1,5 εκατομμύριο Σύριους πρόσφυγες σε καταυλισμούς που έχουν δημιουργηθεί στα σύνορα με την Συρία. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της αποτελείται από Παλαιστίνιους, που βρήκαν καταφύγιο και μια νέα πατρίδα μετά τον πόλεμο των 6 ημερών και την προσάρτηση από το Ισραήλ της Δυτικής Όχθης.
Υπήρξε κοιτίδα του παγκόσμιου πολιτισμού, μαζί με την Μεσοποταμία και την Αίγυπτο, ρωμαϊκή επαρχία, αλλά και τμήμα της ελληνιστικής κτήσης της «Κοίλης Συρίας», όπου ιδρύθηκε η «Δεκάπολις», στην οποία εγκαταστάθηκαν πολλοί βετεράνοι στρατηγοί του μακεδονικού στρατού. Από την περιοχή πέρασαν επίσης οι Ναβαταίοι που διαφέντευαν την Δυτική Αραβία και λάξευαν ναούς στην πέτρα, αλλά και οι Σταυροφόροι, ενώ αργότερα προσαρτήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Είναι από τα πρώτες περιοχές που ασπάστηκαν το Ισλάμ και επηρεάστηκαν πολιτιστικά από τις μεγάλες δυναστείες της νέας θρησκείας.
Τα ίχνη όλων αυτών των πολιτισμών υπάρχουν διάσπαρτα στο σημερινό Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας. Θα τα δεις στο μεγάλο ρωμαϊκό θέατρο που δεσπόζει στην παλιά πόλη του Αμμάν και στην κορυφή της Ακρόπολης με το ναό του Ηρακλή και το παλάτι των Ουμαγιάδων.
Στην οβάλ πλατεία της Γέρασα με τις κιονοστοιχίες, τις εντυπωσιακές πύλες, τους περίστυλους ναούς και τα ελληνιστικά θέατρα.
Στα κάστρα της ερήμου και τα ψηφιδωτά της Μάνταμπα και του Ουμ Αλ Ρασσά.
Στην βραχώδη κόκκινη έρημο της Γουάντι Ράμ, γνωστή και ως Κοιλάδα του Φεγγαριού, με τις χιλιάδες βραχογραφίες. Μα πάνω από όλα στην μοναδικής ομορφιάς λαξευμένη πολιτεία της Πέτρα.
Βρεθήκαμε στην Ιορδανία λίγες ημέρες πριν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κηρύξει τον COVID 19 σε πανδημία. Η ανησυχία υπήρχε, ωστόσο χωρίς να παραμελούμε τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης, αφεθήκαμε στην κόκκινη θάλασσα της ερήμου, στην αύρα του πανέμορφου αυτού τόπου. Δέκα ημέρες μετά την αναχώρησή μας, τα σύνορα έκλεισαν και η εμβληματική Πέτρα ερήμωσε.
ΤΟ ΑΜΜΑΝ
Πρώτος σταθμός του ταξιδιού το Αμμάν. Η πρωτεύουσα του Χασεμιτικού Βασιλείου με τα σινικά χρώματα, ακροβατεί ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Στην πολύβουη παλιά πόλη, στην ανατολική πλευρά, οι δρόμοι είναι στενοί, κυριαρχούν τα πολύχρωμα σούκ, τα παραδοσιακά καφέ και τα εστιατόρια με τις ανατολίτικες γεύσεις. Στα δυτικά, όπου βρίσκονται οι πλούσιες περιοχές της πόλης, ξεχωρίζουν οι ουρανοξύστες, οι φαρδιές λεωφόροι, τα μοντέρνα καφέ και τα εμπορικά κέντρα.
Η πόλη έχει χτιστεί πάνω σε 9 λόφους. Σήμερα η επικράτειά της εκτείνεται σε 19 λόφους καθώς ο πληθυσμός της υπερβαίνει τα 4 εκατ. κατοίκους. Από την κορυφή του λόφου Τζεμπέλ Αλ Κάλα, εκεί όπου βρίσκεται η Ακρόπολη, ο επισκέπτης έχει άπλετη θέα στο Ρωμαϊκό θέατρο και στο κέντρο της παλιάς πόλης. Η Ακρόπολη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς έχει κατοικηθεί από διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς στην πάροδο των χρόνων. Όταν κατακτήθηκε από τους Έλληνες το 331 π.Χ η πόλη αποτέλεσε τμήμα της αρχαίας «Δεκάπολης» και μετονομάστηκε σε Φιλαδέλφεια. Τα περισσότερα από τα κτίρια που παραμένουν ακόμη ορατά, είναι ρωμαϊκά, βυζαντινά και ισλαμικά με σημαντικότερα τον ναό του Ηρακλή, μια βυζαντινή εκκλησία και το παλάτι των Ουμαγιάδων.
ΣΤΗ ΜΥΘΙΚΗ ΠΕΤΡΑ
Τόπος πανάρχαιος η πόλη της Πέτρα, κρυμμένη για χρόνια, μακριά από τα ανθρώπινα βλέμματα, σκονισμένη κι ασάλευτη, νιώθεις πως κυλάει απαλά και ριζώνει μέσα σου όταν την αντικρίζεις.
Βράχια, πανύψηλα ροδοκόκκινα βράχια κι ανάμεσά τους ένα φαράγγι που προσπαθεί να ανοίξει δρόμο κάνοντας συνεχείς ελιγμούς. Τα βράχια σχεδόν κρύβουν τον ουρανό, το πέρασμα σε κάποια σημεία είναι τόσο στενό που δεν ξεπερνά σε πλάτος τα 3 μέτρα. Περπατάς και οι εικόνες γύρω σου τρέχουν, αφήνοντας πίσω τους ευωδιά μοσχολίβανου και μπαχαρικών. Σαν τα παλιά καραβάνια που περνούσαν φορτωμένα με μύρο, μπαχαρικά και υφάσματα.
Η λαξευμένη στους βράχους πόλη των Ναβαταίων ήταν σταυροδρόμι καραβανιών. Πλούτισε λόγω της στρατηγικής της θέσης και χάρη στην επινοητικότητα των κατοίκων της, οι οποίοι ανέπτυξαν ένα σύστημα υδραυλικής μηχανικής για την συλλογή του νερού και την υδροδότηση της πόλης. Στη ράχη των βράχων του φαραγγιού Σικ ο επισκέπτης μπορεί να διακρίνει ακόμη και σήμερα τα ίχνη από αυτό, το προηγμένο για την εποχή, σύστημα υδροδότησης.
Το φαράγγι είναι μακρύ, φθάνει τα 1200 μέτρα και καθώς πλησιάζεις προς το τέλος, οι βράχοι ξαφνικά παραμερίζουν και προβάλλει μπροστά σου το πρώτο σπουδαίο μνημείο.
ΤΟ «ΘΗΣΑΥΡΟΦΥΛΑΚΙΟ»
Το μυθικό «Θησαυροφυλάκιο» ή αλλιώς Αλ Χαζνά είναι σκαλισμένο ολόκληρο, όπως και τα υπόλοιπα κτίρια της Πέτρας, πάνω σε ένα θεόρατο μαλακό βράχο από ψαμμίτη. Η αριστοτεχνική, ελληνιστική του πρόσοψη με τους κορινθιακούς κίονες και τις ανάγλυφες διακοσμητικές λεπτομέρειες εντυπωσιάζει, όπως και το ύψος του που υπερβαίνει τα 40 μέτρα. Αν και πρόκειται για το μαυσωλείο του Βασιλιά Αρέτα Δ΄των Ναβαταίων, πήρε το όνομά του από ένα μύθο που αναφέρει πως ο Αιγύπτιος Φαραώ έκρυψε εδώ τον θησαυρό του καθώς καταδίωκε τους Ισραηλίτες μετά την φυγή τους από την Αίγυπτο.
Περπατώντας στον αχανή αρχαιολογικό χώρο της Πέτρα – μια μέρα δεν είναι αρκετή για να δεις τα βασικά αξιοθέατα- έχεις την αίσθηση πως βρίσκεσαι στην καρδιά ενός ζωντανού ανοιχτού μουσείου. Από το «Θησαυροφυλάκιο» μέχρι τον «Ναό των Φτερωτών Λεόντων», θα χρειαστεί να διανύσεις 4 χιλιόμετρα απόσταση. Θα περάσεις μπροστά από πολλά ταφικά μνημεία, από το ρωμαϊκό θέατρο με τις λαξευμένες στο βράχο κερκίδες και θα δεις τους βασιλικούς τάφους, από τους οποίους ξεχωρίζει ο κορινθιακός.
Πολύ κοντά στο ναό των Φτερωτών Λεόντων βρίσκεται η ρωμαϊκή οδός με την αψίδα του Τραϊανού και απέναντι σε ένα χαμηλό υψίπεδο η βυζαντινή εκκλησία της Πέτρας. Τα ψηφιδωτά της απεικονίζουν προσωποποιημένες τις εποχές, τον Ωκεανό, τη Γη και τη Σοφία.
ΤΟ «ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ»
Για να δούμε το «Μοναστήρι», το δεύτερο εμβληματικό μνημείο της Πέτρας, κάναμε πεζοπορία διάρκειας μιας ώρας κι ανεβήκαμε 800 σκαλιά και πεζούλια ώσπου να φθάσουμε στο υψηλότερο σημείο της πόλης. Το μονοπάτι διέρχεται μέσα από ένα ακόμη εντυπωσιακό φαράγγι, όπου θα συναντήσεις Βεδουίνους με καμήλες και γαϊδουράκια να μεταφέρουν τουρίστες. Στη διαδρομή σου κόβεται η ανάσα, αλλά αξίζει το κόπο που δεν είναι και λίγος, αν μη τι άλλο και για την μαγευτική θέα στο φαράγγι και την γύρω περιοχή. Το «Μοναστήρι» παρόμοιο εξωτερικά με το «Θησαυροφυλάκιο», δεν είναι φυσικά μοναστήρι. Πήρε το όνομά του από τους σταυρούς που χάραξαν οι Σταυροφόροι στα βράχια πίσω του και στο εσωτερικό του. Είναι αρκετά μεγαλύτερο από το «Θησαυροφυλάκιο» (50 μέτρα πλάτος και 45 ύψος), αλλά οι διακοσμήσεις του είναι λιγότερες, καθώς η κατασκευή του ξεκίνησε τον 3ο αιώνα π.Χ και δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Η Πέτρα βρίσκεται στην πλαγιά του Jabal Al Madbah σε μια λεκάνη ανάμεσα στα βουνά που αποτελούν την ανατολική πλευρά της κοιλάδας Arabah, η οποία εκτείνεται από την Νεκρά Θάλασσα μέχρι τον κόλπο της Άκαμπα. Η περιοχή πιστεύεται ότι κατοικήθηκε από το 9.000 π.Χ και πιθανότατα η πόλη ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. ως πρωτεύουσα του βασιλείου των Ναβαταίων. Οι Ναβαταίοι ήταν Άραβες νομάδες, οι οποίοι επένδυσαν στην εγγύτητα της Πέτρας στις εμπορικές διαδρομές και την καθιέρωσαν ως σημαντικό περιφερειακό κόμβο συναλλαγών. Αρχικά την ονόμαζαν Ράκμου που σημαίνει «βράχος με χρωματιστές ραβδώσεις» λόγω των πολύχρωμων ψαμμιτικών πετρωμάτων της. Το όνομα Πέτρα δόθηκε από Έλληνες εμπόρους, οι οποίοι έβλεπαν τους κατοίκους να τοποθετούν πάνω σε μια μεγάλη πέτρα την Ούμ Άλ Μπιγιάρα τις προσφορές τους προς την θεότητα Άνοιξη.
Η αρχιτεκτονική της πόλης έχει έντονη την επίδραση των Ελλήνων, καθώς και των Ρωμαίων, οι οποίοι την κατέκτησαν το 106 μ.Χ. Λέγεται πως ο βασιλιάς Αρέτας Δ΄ των Ναβαταίων ήταν φιλέλληνας και μιλούσε την ελληνική γλώσσα.
Η πόλη παρήκμασε με το πέρασμα των χρόνων και από την πρώιμη ισλαμική εποχή έγινε ένα εγκαταλελειμμένο μέρος όπου ζούσαν μόνον μια χούφτα νομάδες. Παρέμεινε άγνωστη στον κόσμο έως το 1812 οπότε την ανακάλυψε ο Ελβετός εξερευνητής Γιόχαν Λούντβιχ Μπούρκχαρντ.
ΟΙ ΒΕΔΟΥΙΝΟΙ
Η Πέτρα έχει χαρακτηριστεί από το 1985 ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO και περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τα 7 θαύματα του σύγχρονου κόσμου. Την ίδια περίοδο οι Βεδουίνοι που κατοικούσαν μέσα στους τάφους και στις σπηλιές της Πέτρας υποχρεώθηκαν να αποχωρήσουν και να μεταστεγαστούν σε έναν νέο οικισμό, τον οποίο κατασκεύασε για αυτούς το κράτος.
Έκτοτε απασχολούνται αποκλειστικά με το εμπόριο και την εξυπηρέτηση του τουρισμού στην Πέτρα. Μεταφέρουν με άλογα, καμήλες και γαϊδουράκια τους τουρίστες στα διάφορα σημεία του αρχαιολογικού χώρου και μάλιστα σε τσιμπημένες τιμές. Επίσης πωλούν διάφορα σουβενίρ και κοσμήματα στα μαγαζάκια με τις πρόχειρες και ακαλαίσθητες τέντες, τις οποίες βλέπεις παντού ακόμα και κάτω από τους λαξευμένους κόκκινους βράχους με τα ιδιαίτερα ταφικά μνημεία.
ΓΟΥΑΝΤΙ ΡΑΜ-Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ
Ο νότος της Ιορδανίας εκτός από την μυθική Πέτρα φιλοξενεί και την κόκκινη έρημο την Γουάντι Ράμ. Μια κόκκινη θάλασσα από άμμο, ή μάλλον δυό θάλασσες καθώς 60 χιλιόμετρα νοτιότερα στην Άκαμπα, η χώρα βρίσκει διέξοδο στην Ερυθρά θάλασσα.
Τι ποιο φυσικό λοιπόν, όλοι οι δρόμοι στην Ιορδανία να οδηγούν στο νότο. Μόνο που στην έρημο δεν υπάρχουν δρόμοι, όπως τους ξέρουμε. Οι δρόμοι είναι κυματιστοί, ακολουθούν τα χνάρια των καραβανιών και των ανθρώπων της. Βεδουίνοι κι εδώ οι άνθρωποι της ερήμου, αλλά αντί για καμήλες και καραβάνια, θα τους δεις να οδηγούν τετρακίνητα αγροτικά αυτοκίνητα. Η και τα δύο, καμήλα και αυτοκίνητο.
Βυθίζοντας το βλέμμα στο απόκοσμο σεληνιακό τοπίο της Γουάντι Ράμ, γνωστή και ως «Κοιλάδα του Φεγγαριού», σου κόβεται η ανάσα. Τις αμμώδεις εκτάσεις και τους αμμόλοφους διακόπτουν φαράγγια, γκρεμοί και σπήλαια, αλλά και βράχοι διαφόρων σχηματισμών και χρωμάτων. Τις ψαμμιτικές πλαγιές των βράχων διακοσμούν χιλιάδες βραχογραφίες, ενώ διάφορες επιγραφές και αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν περισσότερα από 12.000 χρόνια συνεχούς ανθρώπινης κατοίκησης. Η περιοχή εκτείνεται σε 720 τ.χλμ. και είναι προστατευόμενη από την UNESCO.
Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΛΩΡΕΝΣ
Τοπίο μαγευτικό και «απέραντο σαν το Θεό», όπως το περιγράφει στο βιβλίο του «Οι 7 στύλοι της σοφίας» ο Λώρενς της Αραβίας. Ο Βρετανός αξιωματικός Τόμας Έντουαρντ Λώρενς, γνωστός από την ομώνυμη κινηματογραφική ταινία του David Lean. Ο Λώρενς πέρασε πολλές φορές από την Γουάντι Ράμ κατά την διάρκεια της Αραβικής εξέγερσης εναντίον των Οθωμανών το 1917-18, στην οποία πήρε μέρος στο πλευρό των Αράβων.
Τον τίτλο του βιβλίου του, το οποίο γράφτηκε στον απόηχο του πολέμου, χρόνια αργότερα έδωσαν οι ντόπιοι ως όνομα σε έναν από τους μεγάλους βράχους που φέρει 7 ραβδωτούς πυργίσκους και βρίσκεται κοντά στην είσοδο της κοιλάδας.
Η περιοχή έχει χρησιμοποιηθεί ως σκηνικό για πολλές ταινίες, κυρίως επιστημονικής φαντασίας. Οι κινηματογραφικοί παραγωγοί επιλέγουν την Γουάντι Ράμ, λόγω του χρώματος των πετρωμάτων της που αναπαριστά το περιβάλλον του πλανήτη Άρη και οι επιχειρηματίες του τουρισμού «εμπνεόμενοι» από τα πλάνα τους στήνουν φουτουριστικά καταλύματα με αρειανούς θόλους καταμεσής στην έρημο για να προσελκύσουν τουρίστες. Στην Γουάντι Ράμ δεν υπάρχουν ξενοδοχεία. Ο επισκέπτης μπορεί ωστόσο να διανυκτερεύσει στην έρημο επιλέγοντας να μείνει σε μια από τις κατασκηνώσεις που έχουν στηθεί στους πρόποδες των βράχων. Οι σκηνές σε σχήμα θόλου ή τετράγωνες κατασκευασμένες από μαλλί κατσίκας, όπως οι βεδουίνικες σκηνές, στο εσωτερικό τους δεν διαφέρουν από ένα δωμάτιο ξενοδοχείου.
Η διανυκτέρευση σε μια τέτοια σκηνή στην έρημο είναι από μόνη της μια συναρπαστική εμπειρία. Θα έχεις την ευκαιρία να δοκιμάσεις το νόστιμο δείπνο των Βεδουίνων το λεγόμενο Ζarb, (αρνάκι με ρύζι και διάφορα λαχανικά) το οποίο έχει σιγοψηθεί για ώρες κάτω από το έδαφος.
Μετά το ηλιοβασίλεμα, η απόλυτη σιγαλιά. Ύστερα το δυνατό σφύριγμα του αέρα της ερήμου την νύχτα, πριν πεταχτείς χαράματα από το κρεβάτι για να δεις την ανατολή να προβάλλει πάνω απ’ τους βράχους.
Κι αφού πάρεις μαζί σου εικόνες, ήχους και γεύσεις θα πεταχτείς μέχρι την Άκαμπα για να δεις τον βυθό της που είναι γεμάτος με κοράλλια και πολύχρωμα ψάρια.
Η ΝΕΚΡΑ ΘΑΛΑΣΣΑ
Ακολουθώντας και πάλι το δρόμο προς το βορά θα σε οδηγήσει στα σύνορα με την Παλαιστίνη και την Νεκρά θάλασσα. Εδώ εκτός του ό τι θα βρεθείς στο χαμηλότερο σημείο της γης, θα δοκιμάσεις μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Θα αναμετρηθείς με την βαρύτητα βουτώντας στα νερά της πιο αλμυρής θάλασσας στον κόσμο. Η μεγάλη περιεκτικότητα σε αλάτι κάνει το κολύμπι αδύνατο, απλώς επιπλέεις, ενώ η επαφή του νερού με τα χείλη και τα μάτια προκαλεί τσούξιμο και άσχημη γεύση. Παρόλα αυτά τα νερά της θεωρούνται ιαματικά και η λάσπη από τον βυθό λειτουργεί ευεργετικά για το δέρμα.
Η Νεκρά θάλασσα ή Μπαχρ Λουτ (θάλασσα του Λώτ) κατά τους Άραβες ή Ασφαλτίτις λίμνη κατά τους αρχαίους Έλληνες, έχει μήκος από βορά προς νότο 77 χλμ ,μέγιστο πλάτος 16 χλμ και βάθος 304 μέτρα. Βρίσκεται 430 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, κάτι που την καθιστά το χαμηλότερο υδάτινο σημείο στη γη και ένα από τα πιο αλμυρά σώματα νερού στον κόσμο- 9,6 φορές πιο αλμυρό από τον ωκεανό. Στα νερά της δεν υπάρχει ίχνος ζωής.
Η στάθμη της πέφτει 80 πόντους το χρόνο, κυρίως εξαιτίας της μείωσης των απορροών του Ιορδάνη ποταμού, αλλά και της έντονης ανθρώπινης δραστηριότητας.
ΚΑΙ Ο ΠΟΤΑΜΟΣ ΙΟΡΔΑΝΗΣ
Ο Ιορδάνης ποταμός προτού εκβάλλει στην Νεκρά θάλασσα αρδεύει μια μεγάλη κοιλάδα με πολλές καλλιέργειες, κυρίως κηπευτικών. Όμως δεν είναι πια ο μεγάλος ποταμός και το μπεζ- λασπώδες χρώμα του, όταν τον βλέπεις από κοντά στην περιοχή της Βηθανίας, όπου θεωρείται ότι βρίσκεται η πραγματική τοποθεσία της βάφτισης του Ιησού από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, σε θλίβει.
Το Βαπτιστήριο, αποτελεί προσκυνηματικό τόπο, όπως η Μάνταμπα και το όρος Νεμπό, από όπου αποκαλύφθηκε στον Μωϋσή η γη της επαγγελίας. Στην Μάνταμπα ο επισκέπτης μπορεί να δει στο δάπεδο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου έναν μεγάλο ψηφιδωτό χάρτη των Αγίων Τόπων της Βυζαντινής εποχής. Εξαιρετικά θεωρούνται και τα ψηφιδωτά στον αρχαιολογικά χώρο του Ουμ Αλ Ρασσά 30 χλμ. νότια της Μάνταμπα.
ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ
Στην άγονη στέπα της Ιορδανίας, μόλις μια ώρα απόσταση ανατολικά του Αμμάν θα συναντήσεις τα κάστρα της ερήμου.
Άλ Καρανά, Αζράκ και Αμρά, έχουν ανεγερθεί από τους χαλίφηδες της δυναστείας των Ουμαγιάδων μεταξύ του 7ου και 8ου αι. και είναι τα καλύτερα διατηρημένα. Τα κτίσματα, εικάζεται ότι μπορεί να λειτούργησαν ως οχυρά, σημεία συνάντησης βεδουίνων, χάνια για τα καραβάνια ή ως εξοχικοί προορισμοί ευγενών.
Από το κάστρο Αμρά, αυτό που έχει απομείνει, είναι ένα κτίσμα με θόλους το οποίο πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε ως αναπαυτήριο από τον χαλίφη ή τους πρίγκιπες του. Οι τοίχοι του είναι καλυμμένοι με νωπογραφίες που απεικονίζουν σκηνές κυνηγιού, φρούτων και γυμνών γυναικών. Το κτίσμα περιέχει επίσης ένα σύμπλεγμα λουτρών με τρείς θόλους στην κορυφή, όπου αναπαρίσταται ο ζωδιακός κύκλος, το οποίο προδίδει ρωμαϊκή επιρροή. Από το 1985 είναι μνημείο προστατευόμενο από την UNESCO.
Εντυπωσιακό είναι επίσης το κάστρο του Αζλούν 70 χλμ. βορειοδυτικά του Αμμάν.
Χτίστηκε στην κορυφή ενός λόφου το 1184 μ.Χ από ένα στρατηγό του φημισμένου Σαλαντίν (σουνίτης μουσουλμάνος κουρδικής καταγωγής και πρώτος Σουλτάνος της Αιγύπτου και της Συρίας) και αποτέλεσε σημαντικό προμαχώνα εναντίον των Σταυροφόρων, οι οποίοι δεν κατάφεραν να το κατακτήσουν.
