FeaturedMissionsTravel StoriesΚόσμος

Υπερδνειστερία. Το “ανύπαρκτο” κράτος στην άκρη των Βαλκανίων

Ταξιδεύοντας εκεί όπου τώρα έπιασε φωτιά… ‘Ενα οδοιπορικό στην Ανατολική Ευρώπη, στην Ουκρανία και στις γειτονικές της χώρες, πριν ξεσπάσει ο πόλεμος.

Η Υπερδνειστερία ή Πριντνεστρόβιε είναι μια μικρή, μακρόστενη χώρα κατά μήκος του ποταμού Δνείστερου και έχει έκσταση, 4.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα όσο δηλαδή η Εύβοια και βρίσκεται ανάμεσα στη Μολδαβία και την Ουκρανία. Αν και δεν συνορεύει με τη Ρωσία, η πλειοψηφία των κατοίκων της επιθυμούν την ένωσή της με τη Ρωσική Ομοσπονδία αλλά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο το κράτος είναι ανύπαρκτο. Η υπόθεσή της προκαλεί ανησυχία και πονοκέφαλο στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο που την θεωρεί εδώ και χρόνια ” τη μαύρη τρύπα ” της Ευρώπης. Εκεί έκανα μια στάση φεύγοντας από τη Μολδαβία, πριν μπω στην Ουκρανία. Μένοντας στην πρωτεύουσά της, το Τιράσπολ, βούτηξα στα νερά του Τύρας, όπως οι αρχαίοι ονόμαζαν τον Δνείστερο και μίλησα με αρκετούς κατοίκους της, εισπράττοντας αντιφατικές γνώμες και συναισθήματα. 

 Όταν Ο Μάριο, ο ξενοδόχος από το Κισινάου, άκουσε ότι πηγαίνω στην Υπερδνειστερία ορθάνοιξε τα μάτια και άρχισε να γελάει. 

-Τι θα πας να κάνεις εκεί; με ρώτησε. 

-Δεν ξέρω…έχω ακούσει τόσα…πάω από περιέργεια και θα δω. Γιατί ρωτάς; Είναι επικίνδυνα; του λέω με απορία. 

-Όχι αλλά χαράς το κουράγιο σου!

Η αλήθεια είναι ότι πρώτη φορά για αυτή τη χώρα είχα ακούσει από ένα συνάδελφο, τον Γιώργο, που το 2005 είχε ξεκινήσει με παρέα με ένα αυτοκίνητο από Ελλάδα, για να πάνε Ουκρανία, και εκεί στην Υπερδνειστερία είχαν μια περιπέτεια. Όπως θυμάμαι μου είχε πει ότι πέρασαν το συνοριακό σταθμό εξόδου της Μολδαβίας αλλά από την απέναντι πλευρά δεν υπήρχε συνοριακός σταθμός εισόδου. Έτσι γεμάτοι απορία σταμάτησαν λίγο πιο κάτω στον Δνείστερο και ρώτησαν μια κοπέλα που μιλήσουμε αγγλικά.

” Συγγνώμη, μπορείτε να μας πείτε πού είμαστε; Στη Μολδαβία ή στην Ουκρανία; ” 

Κι αυτή γελώντας τους απαντά “Είστε στην Pridnestrovie!”(ελληνιστί Υπερδνειστερία) και άρχισε να τους εξηγεί περί τίνος πρόκειται. Αυτοί έμειναν έκπληκτοι γιατί ήταν ανυποψίαστοι, σε μια εποχή που το ίντερνετ δεν είχε μπει τόσο στη ζωή μας και δεν υπήρχαν και smart phones για να ενημερωθούν άμεσα. Όλα καλά μέχρι εκεί αλλά τα προβλήματα άρχισαν όταν έφτασαν στον συνοριακό σταθμό εξόδου . Θυμάμαι τα λόγια του Γιώργου.

“Βρεθήκαμε στο συνοριακό φυλάκιο που μια ομάδα στρατιωτών, που θύμιζαν περισσότερο  κατσαπλιάδες παρά φαντάρους, ήταν εντελώς χύμα, με ανοιχτά στρατιωτικά χιτώνια, τις κοιλιές έξω και στον ώμο καλάσνικοφ. Εκεί μας ζήτησαν κάποια απίθανα ταξιδιωτικά έγγραφα όπως ιατρικό πιστοποιητικό για να ταξιδέψουμε στη χώρα. Φυσικά δεν είχαμε και μας πήραν την άδεια του αυτοκινήτου. Διαισθάνθηκα ότι είχαμε μπλέξει και δεν θα ξεμπλέκαμε εύκολα βλέποντας τις όχι καλές προθέσεις των συνοριοφυλάκων.  Σκέφτηκα να πάρω τηλέφωνο το προξενείο  αλλά κατάλαβα ότι δεν θα βρίσκαμε άκρη και μετά από ώρα, όπως ψυλλιαστήκαμε όλα γίνονταν για να μας πάρουν κάποια χρήματα. Οπότε “λαδώσαμε” και περάσαμε για την Ουκρανία! Νιώσαμε τόσο ανακούφιση που περάσαμε απέναντι, που μου έρχονταν να κατέβω από το αυτοκίνητο και να φιλήσω το χώμα!”

Έφτασα στον τερματικό σταθμό του Κισινάου και ένας εισπράκτορας ψάρευε επιβάτες φωνάζοντας δυνατά “Τιράσπολ! Τιράσπολ! “

Ήμουν ο τελευταίος επιβάτης για να γεμίσει το βαν, έτσι φύγαμε αμέσως. Κάθισα δίπλα σε μια κοπέλα, την Σοφία, και πιάσαμε κουβέντα. 

-Ξέρεις ότι είσαι από τους λίγους τουρίστες που έρχονται στη χώρα μας. Πέρσι είχαν έρθει λίγο περισσότεροι από 11 χιλιάδες.

-Αλήθεια; Να μας προσέχετε τότε! Εσύ πού πας; 

-Μένω και δουλεύω στο Κισινάου, αλλά οι γονείς μου ζουν στην Υπερδνειστερία και πάω να τους δω. Οι τελωνειακοί υπάλληλοι δεν ξέρουν αγγλικά και όταν θα περάσουμε τα σύνορα μπορεί να έχεις πρόβλημα. Άσε θα τους μιλήσω εγώ. 

Όταν φτάσαμε στα σύνορα επικρατούσε νεκρική σιγή και όλοι οι επιβάτες του λεωφορείου μπήκαμε ο ένας πίσω από τον άλλο και εγώ είχα στο νου μου την περιπέτεια του Γιώργου. Κάθισα πίσω από τη Σοφία και αυτή μου ζήτησε το διαβατήριό μου και το όνομα του ξενοδοχείου που θα έμενα. Μετά πλησιάζοντας και μιλώντας χαμηλόφωνα με τον υπάλληλο κατάφερα να περάσω χωρίς προβλήματα. Ευχαρίστησα τη Σοφία για τη βοήθειά της και αποχαιρετώντας με μου φώναξε:

“Μην ξεχάσεις να αλλάξεις χρήματα! Εδώ δεν περνούν τα μολδαβικά λέου !Πρέπει να πληρώνεις με ρούβλια Υπερδνειστερίας! “

Η Υπερδνειστερία είναι ιδιαίτερη περίπτωση χώρας γιατί, αν και έχει αυτοανακηρυχτεί ανεξάρτητη, δεν υπάρχει στον χάρτη. Κάποιοι την ονομάζουν “χώρα φάντασμα” ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την αποκαλεί “τη μαύρη τρύπα” της Ευρώπης.

Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή. Με την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, μετά το 1989, δημιουργήθηκαν 15 νέα κράτη. Η Μολδαβία ήταν ένα από αυτά και συμπεριλάμβανε στα εδάφη της και τον ποταμό Δνείστερο. Όμως στην ανατολική όχθη του Δνείστερου η πλειοψηφία των κατοίκων, Ρώσοι και Ουκρανοί στις 2 Σεπτεμβρίου του 1990 ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους από το νέο μολδαβικό κράτος που μόλις άρχιζε να σχηματίζεται γιατί προσπάθησε να επιβάλλει τα μολδαβικά ως επίσημη γλώσσα ενώ τα ρωσικά ήταν μητρική γλώσσα για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Παρόλο που στο τιμόνι της Ρωσίας  ήταν ο πειθήνιος και υποτακτικός στη Δύση, Μπόρις Γέλτσιν, οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί της περιοχής ξεσηκώθηκαν και από τον Μάρτη έως τον Ιούνιο του 1992 έγιναν σκληρές μάχες με τον στρατό της Μολδαβίας και σκοτώθηκαν περίπου 1000 άτομα. Με τη βοήθεια όπλων και πυρομαχικών, που ξεπερνούσε τους 40.000 τόνους στρατιωτικού υλικού, και των ανδρών της 14ης στρατιάς της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης κατάφεραν και αποσχίστηκαν και δημιούργησαν τη «Δημοκρατία της Υπερδνειστέριας Μολδαβίας» όμως σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο η χώρα αυτή δεν υπάρχει γιατί θεωρείται επαρχία της Μολδαβίας. 

Το 2006, σε δημοψήφισμα, η πλειοψηφία των πολιτών της , το 93,1 %, ψήφισε υπέρ της ένωσής της με την Ρωσία, αν και δεν συνορεύει γεωγραφικά, δημιουργώντας μεγάλη ανησυχία στους δυτικούς. 

Ηγέτης της Υπερδνειστερίας για πολλά χρόνια ήταν ο Ίγκορ Σμιρνόφ, μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, που από κρατικός υπάλληλος την σοβιετική εποχή έγινε πρόεδρος της χώρας από το 1991 έως το 2011. Οι αντίπαλοι τον κατηγορούν για ένα σκοτεινό και διαπλεκόμενο πρόσωπο και για πράκτορα της Ρωσίας, ένα «Homo Sovieticus» και είχε κατηγορηθεί ότι είχε τοποθετήσει σε περίοπτες κρατικές θέσεις με παχυλούς μισθούς τους γιούς του, τον ένα τον διόρισε διευθυντή των τελωνείων της χώρας και τον άλλο στέλεχος στην Gazprom Bank. Παράλληλα, οι επικριτές του Σμιρνόφ τον κατηγορούν ότι ενώ ήταν πρόεδρος της Υπερδνειστερίας, ταυτόχρονα ήταν και μέλος ενός επιχειρησιακού ομίλου που έχει το μονοπώλιο της χώρας με εταιρείες πετρελαιοειδών, σουπερμάρκετ, εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας, των καζίνο της χώρας και μιας ποδοσφαιρικής ομάδας.

Πρωτεύουσα της Υπερδνειστερίας είναι το Τιράσπολ πιθανόν είναι παράφραση της λέξης Τιράσπολις. Κατά μία εκδοχή, οι αρχαίοι ονόμαζαν τον Δνείστερο, Τύρας που στα σκυθικά σημαίνει γρήγορος, προφανώς από τη γρήγορη ροή των νερών του δηλαδή η πόλη του Τύρας. Κατά μια άλλη εκδοχή, η Τύρας ήταν αρχαία ελληνική αποικία της Μιλήτου, η οποία ιδρύθηκε γύρω στο 600 π.Χ. περίπου 10 χιλιόμετρα από τις εκβολές του ποταμού Τύρας δηλαδή του Δνείστερου και ήταν μια από τις πολλές ελληνικές αποικίες του Ευξείνου Πόντου. Αξίζει να αναφέρω ότι στον Δνείστερο έχουν βρεθεί σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα της Νεολιθικής περιόδου. Ο Πολιτισμός Κουκουτένι-Τριπολί άνθησε στην περιοχή αυτή περίπου από το 5300 ως το 2600 π.Χ., γεγονός που αποδεικνύει ότι ο ποταμός ήταν το κέντρο ενός από τους πιο προηγμένους πολιτισμούς της εποχής με πολλούς οικισμούς που ξεπερνούσαν τους 15.000 κατοίκους και μια από τις πρώτες αγροτικές κοινότητες στον κόσμο.

Το λεωφορείο μας άφησε στο σταθμό του τρένου και από εκεί ξεκίνησα με τα πόδια την εξερεύνηση της πόλης. Μεγάλοι δρόμοι χωρίς πολλά αυτοκίνητα και κίνηση, λίγος κόσμος, πολύ πράσινο. Ονόματα δρόμων όπως του Λένιν και του Μαρξ και συχνά πυκνά παλιά σοβιετικά σύμβολα δίπλα σε ρωσικές εκκλησίες με χρυσούς τρούλους.

Στην γειτονιά όπου βρισκόταν ο ξενώνας που θα έμενα υπήρχαν μικρά ξύλινα σπιτάκια με κήπους που μου θύμιζαν τις κατοικίες στην Σιβηρία.

Άφησα το σακίδιό μου και κατευθύνθηκα προς το κέντρο της πόλης. Αν και Σάββατο απόγευμα, υπήρχε πολύ λίγος κόσμος στους τεράστιους κεντρικούς δρόμους. Λίγα μαγαζιά με παλιομοδίτικες βιτρίνες αισθητικής “πρώην ανατολικού μπλοκ” δίπλα ογκώδη άχαρα κτήρια.

Μια τεράστια λιμουζίνα «αμερικανικού τύπου», που νοικιάζουν οι ντόπιοι για να κάνουν εντυπωσιακές τελετές γάμου ή κοινωνικές εκδηλώσεις δίπλα σε σφυροδρέπανα, σουβενίρ με εικόνες του Στάλιν και του Πούτιν και πιο πέρα φωτογραφίες αφίσες τιμώμενων αξιωματικών του στρατού και στρατιωτών. 

Πιο κάτω δεσπόζει το κοινοβούλιο, που εξακολουθεί να ονομάζεται ανώτατο Σοβιέτ και δίπλα το γρανιτένιο, κοκκινωπό άγαλμα του Λένιν ακόμα εκεί από την εποχή της ΕΣΣΔ. Ένας ανάπηρος με ένα καροτσάκι ποδήλατο που έχει μια αντένα με τη σημαία της Ρωσίας, περνά και χαιρετά στρατιωτικά το άγαλμα.

Απέναντι ένα τεθωρακισμένο δίπλα σε μια μικρή στενόμακρη ρωσική εκκλησία με χρυσό τρούλο. Τεθωρακισμένα και ορθοδοξία.

Ακριβώς δίπλα ένα μνημείο αφιερωμένο στους εκατοντάδες νεκρούς του πολέμου. Ένα κορίτσι με πατίνι περνά και παρατηρεί σιωπηλό τα ονόματα των νεκρών που είναι γραμμένα σε στήλες. Πλησίασα κοντά και είδα τα ονόματα των νεκρών του πολέμου, το ένα κάτω από το άλλο, σε στήλες, χαραγμένα πάνω στον κόκκινο γρανίτη. Τι ευνοεί, αλήθεια, ένα τέτοιο μνημείο;

Το να διατηρηθεί “αιώνια” η μνήμη των πεσόντων που θυσίασαν τη ζωή τους για την πατρίδα; Πλησίασα ακόμα πιο κοντά και έβαλα το αυτί μου δίπλα στις στήλες με τα στοιβαγμένα ονόματα. Πόσες ιστορίες αδικοχαμένων ανθρώπων βρίσκονταν πίσω από αυτά τα ονόματα που ψυχρά υπάρχουν το ένα κάτω από το άλλο; Πόσα χαμένα όνειρα, κλάματα και μοιρολόγια μανάδων, γυναικών, ορφανών παιδιών; Μήπως όλα αυτά είναι μια κουρτίνα που κρύβει χιλιάδες ανθρώπινα δράματα και πολύ, μα πολύ πόνο ; Εκείνη τη στιγμή άρχισα αυθόρμητα να τραγουδάω ένα αγαπημένο τραγούδι από τα “Αντιπολεμικά” του Νίκου Ξυλουρη: 

  ” Μες τον κόσμο κάποια μέρα

   σε τόρνο για φαντάσου 

   ετοιμάσανε μια σφαίρα 

   για να φτάσει στην καρδιά σου”

   (Μουσική: Λίνος Κόκοτος, Στίχοι: Δημήτρης Χριστοδούλου )

Είχα πλησιάσει στον Δνείστερο αυτό το μεγάλο πλωτό ποτάμι και περνώντας τη γέφυρα είδα πολύ κόσμο να είναι μαζεμένος σε μια μεγάλη αμμουδιά, να λιάζεται και να μπανιάρεται. Δεν έχασα την ευκαιρία και κατευθύνθηκα προς τα εκεί. Κατεβαίνοντας έπιασα κουβέντα με ένα ντόπιο. 

-Πώς είναι τα πράγματα εδώ;  

– Όποιον και να ρωτήσεις θα σου πει και άλλη άποψη. Ανάλογα πόσο έχει βολευτεί ή όχι. Εγώ και η οικογένειά μου, ζοριζόμαστε. Δούλευα ως μαραγκός στην Πολωνία αλλά δεν είχα βίζα και γύρισα πίσω. Όμως το παλεύουμε αλλά οι μισθοί εδώ είναι πολύ χαμηλοί γύρω στα 100 με 150 ευρώ το μήνα. 

 Έριξα μια βουτιά στα νερά του Δνείστερου γιατί έκανε αποπνικτική ζέστη. Βγαίνοντας έπιασα κουβέντα με μια ομάδα νεαρών που μου είπαν ότι ανήκουν στο ΠΡΟΡΙΒ, μια οργάνωση νέων που έχουν ως σύμβολό τους τον Τσε Γκεβάρα και αγωνίζονται για την ανεξαρτησία της χώρας. 

-Θεωρείτε τους εαυτούς σας κομμουνιστές; Ρώτησα. 

-Χαχαχα! Μεγάλη κουβέντα…Όχι ακριβώς αλλά εμπνεόμαστε από τον αγνό επαναστατικό αγώνα του Τσε και παλεύουμε για την ανεξαρτησία της Υπερδνειστερίας.

-Ανεξαρτησία ή ένωση με τη Ρωσία; Ρώτησα. 

 -Ανεξαρτησία, αλλά αν είναι λαϊκή βούληση και την ένωση με τη Ρωσία. Γιατί όχι; 

 -Αλλά γιατί η Ρωσία δεν σας έχει αναγνωρίσει μέχρι τώρα; Από όσο ξέρω μόνο η Αμπχαζία, η Νότια Οσσετία και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ έχουν αναγνωρίσει ως τώρα την Υπερδνειστερία. 

-Είναι αλήθεια. Ο λόγος πιστεύω ότι είναι πως η Ρωσία, μετά της πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ήταν ανίσχυρη και αποδυναμωμένη, και προσπαθούσε να σώσει τον εαυτό της και να σταθεί στα πόδια της. Δεν μπορούσε να μας στηρίξει. Τώρα όμως γίνεται κάθε χρόνο και πιο δυνατή και κάποια στιγμή θα κάνει αυτό που πρέπει. 

 Μετά αμέσως ένας από τους νεαρούς με ρωτάει: 

– Έχεις να βάλεις σπρέι; 

-Τι σπρέι; Αντιηλιακό; 

– Όχι για τα έντομα γιατί τα χέρια και τα πόδια σου είναι γεμάτα! 

 Είχα δει κάποια «μυγάκια» να με περιτριγυρίζουν αλλά δεν έδωσα σημασία . 

– Δεν είναι τόσο αθώα, μου λένε και μου γράφουν τη ονομασία τους στα ρωσικά σε ένα χαρτί. “Να πάρεις οπωσδήποτε κάτι από το φαρμακείο!”

Γυρίζοντας είχε αρχίσει να σουρουπώνει και το πάρκο δίπλα στον Δνείστερο να γεμίζει με παιδιά με πατίνια που έκαναν ακροβατικά άλματα και νεαρούς έφηβους που φλέρταραν μέσα στο ειδυλλιακό καλοκαιρινό σκηνικό. 

Γύρισα στον ξενώνα και συναντώ τον Ιβάν, ένα Λευκορώσο αθλητικογράφο που έμενε εκεί και τον ρωτώ αν έχει κάποιο μέρος να μου προτείνει για φαγητό. Μου λέει ότι η κυρία του ξενώνα μαγειρεύει πολύ καλά. 

– Τι δουλειά έχει ένας Λευκορώσος εδώ; ρώτησα. 

 – Έχω έρθει γιατί καλύπτω δημοσιογραφικά ένα ποδοσφαιρικό αγώνα. 

– Γιατί υπάρχει ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα εδώ; ρωτάω με απορία. 

– Βεβαίως και η “Σέριφ Τιράσπολ” έχει εξαιρετική ομάδα! Κράτησε το όνομα στο μυαλό σου, θα με θυμηθείς! 

Ειρήσθω εν παρόδω, πρόσφατα, τον Σεπτέμβριο του 2021, προς μεγάλη μου έκπληξη, έμαθα ότι η Σέριφ Τιράσπολ νίκησε την βασίλισσα της Ευρώπης, Ρεάλ μέσα στη Μαδρίτη και έκανε τους ποδοσφαιρόφιλους να παραμιλάνε.

Η κυρία του ξενώνα μας ετοίμασε δύο πλούσια πιάτα και πετάχτηκα και αγόρασα ένα μπουκάλι μολδαβικό κρασί από το διπλανό μπακάλικο. 

-Ξέρεις σε λίγες μέρες σκέφτομαι να επισκεφτώ τη Λευκορωσία.  Τι αξίζει να δω στο Μινσκ (την πρωτεύουσα της); ρώτησα τον Ιβάν. 

-Είσαι τυχερός γιατί τώρα λόγω των πανευρωπαϊκών αγώνων δίνουν πολύ εύκολα βίζα ενώ συνήθως είναι αρκετά πολύπλοκο. Είναι πολύ όμορφη πόλη και σίγουρα θα σου αρέσει. Πιο πολύ όμως θα σου αρέσουν οι γυναίκες! 

Η βραδιά πέρασε ευχάριστα αλλά άρχισα να ξύνομαι και ο Ιβάν το παρατήρησε. 

-Τι έχεις και ξύνεσαι; με ρώτησε 

-Τίποτα… ήμουν στο ποτάμι και είχε πολλά «μυγάκια»…Του έδωσα το χαρτί με το ρωσικό όνομα που μου είχαν γράψει τα παιδιά. Είδα τον Ιβάν να με κοιτάει περίεργα. 

-Τι τρέχει; ρώτησα και τον βλέπω να γράφει το όνομα στο Google translator. Μετά στρέφει τη μετάφραση του κινητού προς το μέρος μου.

Κοιτάζω την οθόνη και βλέπω “ψύλλοι”.

Κατάλαβα ότι η νύχτα, πριν περάσω στην Ουκρανία, θα ήταν δύσκολη. 

Βαγγέλης Πρωτόπαπας

ΜΟΥΣΙΚΟΣ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ Γεννήθηκα στην Αθήνα και έκανα τις πρώτες μου εξερευνήσεις λίγα χιλιόμετρα απ ότο κέντρο, στα βράχια και στις σπηλιές των Τουρκοβουνίων. Δυνατές παιδικές καλοκαιρινές εμπειρίες στην Τήνο και στα Θερμιά, τόποι καταγωγής μου. Στο Ρέθυμνο σπούδασα Παιδαγωγικά και μετά στο Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών. Ακολούθησαν αρκετά χρόνια μουσικές σπουδές και το 2002 ξεκίνησα τη διδακτορική μου διατριβή στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής της Αθήνας, μια έρευνα γύρω από τις μουσικές προτιμήσεις των μαθητών του Δημοτικού που ολοκλήρωσα το 2009. Εργάζομαι ως μουσικός και ως δάσκαλος στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Έχω αξιωθεί να ταξιδέψω, μέχρι στιγμής, σε περισσότερες από 65 χώρες και ελπίζω να ταξιδέψω και στις υπόλοιπες μέχρι να φύγω.

Σχετικά Άρθρα

Back to top button