FeaturedTravel StoriesΕλλάδα

Στους φάρους της Ελλάδας: Oι αιώνιοι φανοί θυέλλης

«Ο φάρος δεν φοβήθηκε ποτέ την φουρτούνα, τους ανέμους, τις καταιγίδες, τους κεραυνούς, τα κύματα. Το μόνο που τον ενοχλεί είναι το σκοτάδι τις νύχτες, γι’ αυτό ανάβει….»

Αυτές τις λέξεις είχα ακούσει από τον Ανδρέα Ματάκη, έναν εκ των παλαιότερων φαροφυλάκων ο οποίος βρέθηκε στη Λήμνο γι’ αυτή τη δουλειά κι εκεί έμεινε μια ζωή…..

«Ο φάρος είναι σχεδόν όλη μου η ζωή, αυτόν το φάρο, τον προσέχω και του μιλάω πολλές φορές, έτσι είναι οι μοναξιές δω πάνω…»

Μου είπε στη συνέχεια ο φυσικός διάδοχος του «Μπαρμπα Αντρέα», ο Φάνης Πινάκης, ο νυν φαροφύλακας του Πολεμικού Ναυτικού μιλώντας μου για τον φάρο της Πλάκας στην ανεμόεσα του Βορειοανατολικού Αιγαίου.

Φάρος Πλάκας- Λήμνος

Πρώτη φορά στη Λήμνο είχα βρεθεί εκεί πριν αρκετά χρόνια για ψαροντούφεκο κι έτυχε να γνωρίσω τον Φάνη. Μόλις έμαθα την ιδιότητά του ήρθε στο μυαλό το ρεπορτάζ, κακό σκουλήκι η δημοσιογραφία…

Ο Φάνης με βρήκε και μπροστά του χωρίς πρόσκληση και είδα έναν άνθρωπο κρεμασμένο (κυριολεκτικά) από τον φάρο να κάνει συντήρηση στον στύλο που ανεβαίνεις μέχρι το φανάρι. Τον είδα να τρέχει σαν τρελός για να προλάβει τη θερινή περίοδο και να έχει έτοιμο τον φάρο του για να φιλοξενήσει κάποιο στέλεχος του Πολεμικού Ναυτικού και την οικογένειά του.

Από την 1η Ιουνίου μέχρι και τις 30 Σεπτεμβρίου στελέχη του πολεμικούς Ναυτικού με τις οικογένειές τους, μπορούν να χρησιμοποιήσουν ως θέρετρο τον φάρο για δέκα ημέρες.

Από τότε ο Φάνης δεν ήταν ένα στέλεχος του Πολεμικού Ναυτικού για μένα, αλλά ένας φίλος που άνοιξε αρκετές φορές το σπιτικό του στο μακρινό νησί και με χαμόγελο με κράτησε κοντά του, με φίλεψε μεζέδες δικούς του από την ψαρόβαρκα του αδερφού του.

Τα σάλια του Τσακιρη θα τρέξουν όταν διαβάσει πως με τράταρε την τελευταία φορά που βρεθήκαμε, πριν κανά 3μηνο, λακέρδα καπνισμένη από τέσσερα διαφορετικά δέντρα και ρακή φυσικά από τα δικά του αμπέλια. Μετά το κυρίως πιάτο ήταν κακαβιά…

Η ζωή στον φάρο είναι διαφορετική, ειδικά αν ο καιρός δεν βοηθά κι εσύ πρέπει να είσαι εκεί καραούλι μη σου πάθει τίποτα το φανάρι και συμβεί κανένα κακό, τι κι αν η τεχνολογία καλπάζει, το φανάρι οφείλει να έχει πάντα λάδι στο καντήλι του κι ας είναι ηλεκτρικό.

Όμως ο φάρος της Πλάκας είχε σταθεί μέσα στην καρδιά μου και τριβελίζει πολύ συχνά το μυαλό…

Βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τη δεσπόζουσα Ίμβρο, να δείχνει τη μεγάλη Ελληνική σημαία το πρωί και τη σωστή ρότα των πλοίων τη νύχτα.

Ο Φάρος της πλάκας στο Β/Α της Λήμνου έχει ύψος 25 μέτρων από τη γή και 64 από την επιφάνεια της θάλασσας.

Το φανάρι του τη νύχτα φτάνει μέχρι και τα 20 Ναυτικά Μίλια, το ηλεκτρικό πλέον φανάρι διότι το προηγούμενο, εκείνη με το πετρέλαιο έστελνε το φως του σχεδόν στη διπλάσια απόσταση.

Σ’ αυτή την εικόνα είναι το παλιό τεραστίων διαστάσεων φανάρι, αυτό το γυάλινο κομψοτέχνημα στα τέλη του 19ου αιώνα αγγίζει τους 2 τόνους σε βάρος κι’ αυτό ο παλιός φαροφύλακας έπρεπε να το κουρδίσει ώστε να γυρνά τις νύχτες. Όλο από κρύσταλλο φτιαγμένο βρίσκεται πλέον όχι στην κορυφή του φάρου αλλά στο γραφείο του φαροφύλακα για να θυμίζει το παρελθόν.

Φάρος Μελαγκάβι (Ηραίο Λουτρακίου)

Ο φάρος Μελαγκάβι, στέκει αγέρωχος από το 1897, πάνω από τον αρχαιολογικό φάρο του Ηραίου.

Ο λίθινος σπονδυλωτός φάρος, χαρακτηριστικός της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής εκείνης της εποχής, αλλά και της τέχνης των μαστόρων που κατάφεραν να τον χτίσουν.

Από το 1897 ο φάρος Μελαγκάβι στο Ηραίο της Κορίνθου δείχνει την σωστή ρότα στους ναυτικούς που διέρχονται από τον Ισθμό και κατευθύνονται προς το Ιόνιο πέλαγος…

Ο φάρος Μελαγκάβι ανήκει στους 19 φάρους που λειτουργούν και ως καταλύματα, στο πλαίσιο του παραθεριστικού προγράμματος του Πολεμικού Ναυτικού, για τα στελέχη του.

Το τοπίο με τον Κορινθιακό έχει τρεις διαφορετικές εικόνες, το απέραντο γαλάζιο, τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό και τον πευκώνα που έχει αναζωογονηθεί μετά τις καταστροφικές φωτιές του 87 στα Γεράνια όρη.

Πολύ εύκολα μπορεί κάποιος να φτάσει στον φάρο και να δει από κοντά το «χαράκι» πάνω στο οποίο στέκει και από κάτω ακριβώς η θάλασσα και οι απότομοι κάβοι οι οποίοι κρύβουν τον δικό τους θησαυρό στο βυθό τους.

Μπορεί η τελευταία λέξη της τεχνολογίας να έχει μπει για τα καλά μέσα σε όλα τα πλωτά μέσα, από ένα μικρό ερασιτεχνικό βαρκάκι, μέχρι τα πιο μεγάλα εμπορικά, δεξαμενόπλοια, θαλαμηγούς.

Τα Gps και τα plotter, είναι τα ηλεκτρονικά «μάτια» μέσω δορυφορικών συστημάτων, ελέγχουν τα πάντα, σκανάρουν τον βυθό και ξέρουν να προειδοποιήσουν έγκαιρα για τυχόν κίνδυνο, όμως μέσα στη νύχτα πάντα υπάρχει και ένα «καντήλι» να στέλνει το φως του στον τιμονιέρη σα να του λέει πως υπάρχει «παρέα» μέσα στην απεραντοσύνη της αλμύρας…

Το Πολεμικό Ναυτικό, στο οποίο ανήκουν οι φάροι της Ελληνικής Επικράτειας, προχώρησε εδώ και κάποια χρόνια στην ανακαίνισή τους και τα στελέχη του, μπορούν να τους επισκέπτονται.

Οι φάροι και το φαρικό δίκτυο, αποκτήματα του 19ου αιώνα στην Ελλάδα, στέκουν εκεί αγέρωχοι παρά τα χρόνια, παρά την αλμύρα και δείχνουν τη σωστή ρότα στους ναυτικούς.

Αυτό το πολιτιστικό πλέον δίκτυο από λαξευμένη πέτρα ξεκίνησε να χτίζεται περίπου στα 1900 από Γαλλική κατασκευαστική εταιρία, οι αρχιτέκτονες φρόντισαν ο κάθε φάρος να είναι αρμονικός με τον περιβάλλοντα χώρο και σε καμία περίπτωση να μην αποτελεί ένα έκτρωμα.

Τόσα χρόνια μετά, οι φάροι μόλις τους κοιτάξεις δηλώνουν την παρουσία τους με το επιβλητικό παράστημα που έχουν τα φανάρια.

Περίπου, 15.000 χλμ ακτογραμμής, σε Αιγαίο και Ιόνιο, το φαρικό δίκτυο με την ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονομιά, ανάλογο της ακτογραμμής. 1272 φάροι, φανοί και φωτοσημαντήρες, αυτές είναι οι κατηγορίες που χωρίζονται τα «φανάρια» όπως συνηθίζουν να τα λένε οι ναυτικοί…

Οι περισσότεροι φάροι είχαν σβήσει μόνο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.

Σήμερα, οι 120 έχουν πλήρως αποκατασταθεί από την υπηρεσία φάρων του Πολεμικού Ναυτικού και είναι επισκέψιμοι, 19 από αυτούς μπορούν να γίνουν κατά τους θερινούς μήνες καταλύματα για τα στελέχη του ΠΝ και τις οικογένειές τους για λίγες μέρες.

Ορισμένοι από αυτούς ανακηρύχθηκαν σε μνημεία πολιτιστικής-πολιτισμικής ιστορίας και εκεί ανέλαβαν την αναστύλωσή οι ειδικοί του υπουργείου Πολιτισμού.

Το 70% του φαρικού δικτύου λειτουργεί πλέον με φωτοβολταϊκά και το 30% είναι ηλεκτροδοτούμενοι από την δεκαετία του 1980.

Νωρίτερα το φωτιστικό πετρέλαιο και η ασετιλίνη ήταν το καύσιμο με το οποίο οι φάροι ταξίδευαν το φως τους ακόμη και στα 30 ναυτικά μίλια.

Τότε μου είχε εξηγήσει ο Φάνης Πινάκης πως κάθε μια ώρα ο φαροφύλακας έπρεπε να σηκωθεί από το κρεβάτι του και να «τρομπάρει» έναν μοχλό περίπου 100 φορές, που ήταν συνδεδεμένος με την αντλία του καύσιμου ώστε να υπάρχει η σωστή πίεση και να φτάνει το φως δυνατό προς τα έξω.

Οι φαροφύλακες είναι η ψυχή του κάθε φάρου, είναι τα στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού που πήραν, την καθόλου εύκολη απόφαση να συνεχίσουν τη ναυτική παράδοση ως φαροφύλακες και η ζωή τους να είναι συνυφασμένη με το φαρικό 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο.

Είναι οι άνθρωποι που επιφορτίζονται με τη συντήρηση των φάρων η οποία πρέπει να γίνεται σχεδόν κάθε μέρα αφού η αλμύρα δεν συγχωρεί, ούτε δίνει πολλά περιθώρια για χαλάρωση.

Ένα σχέδιο για τη διατήρηση της Πολιτιστικής κληρονομίας

Οι φάροι είναι μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς αυτού του τόπου ακόμη και στην μνημονιακή εποχή που ζούμε. Σκέψεις που είχαν πέσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ήταν κάποιοι εξ αυτών να περάσουν στα χέρια ιδιωτών ώστε η συντήρησή τους να συνεχιστεί χωρίς τον προυπολογισμό από το ΠΝ.  

Το σχέδιο νόμου του ΥΠΕΘΑ που είχε κατατεθεί «περί φάρων, Στρατολογίας και άλλες διατάξεις» ανέφερε πως κάποιος ιδιώτης ή εταιρία, εφόσον θέλει να βρεθεί για κάποιες μέρες ως παραθεριστής, θα υποχρεούται ν αναλάβει και το κόστος συντήρησης κάτι που δεν είναι εύκολο τέτοιες εποχές από την ανεξάρτητη υπηρεσία φάρων.

Στο άρθρο 47 του συγκεκριμένου σχεδίου αναφέρονται οι λεπτομέρειες για εκείνους που θα έδειχναν ενδιαφέρον.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, ένας φάρος, ο κάθε φάρος και ειδικά αυτοί που ανατολικού Αιγαίου που φτάνουν και ως 65 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, 25 από τη γη, με τη γαλανόλευκη να κυματίζει, έχουν τη δική τους ξεχωριστή, διαχρονική αξία.

Το φανάρι τους, φέγγει μέχρι και στα 20 ναυτικά μίλια με ιδανικό καιρό συντροφεύοντας τους σύγχρονους ναυτικούς των πολλών οθονών, των gps, είναι ο φανός είναι αιώνιος…

Μέσω
Φωτογραφίες, Κείμενο: Γιώργος Σιδέρης

Γιώργος Σιδέρης

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ Είναι δημοσιογράφος και ανήκει στο δυναμικό ειδήσεων της ΕΡΤ. Είναι διαπιστευμένος στα υπουργεία Εθνικής Άμυνας & Προστασίας του Πολίτη.

Σχετικά Άρθρα

Back to top button