Το χιόνι είχε καλύψει την πόλη. Το κρύο τρυπούσε τα κόκαλα. Περιφερόμουν στις γειτονιές του Σαράγιεβο με την ίδια συναισθηματική φόρτιση των πρώτων λεπτών, σέρνοντας τα βήματά μου στους δρόμους όπου ήταν ακόμα κάτι παραπάνω από ορατά τα σημάδια του πρόσφατου αιματηρού παρελθόντος.
Πληγές ανοιχτές, στο σώμα της πόλης. Η αιμορραγία έχει σταματήσει, αλλά τα βαθιά τραύματα δεν έχουν επουλωθεί ·η ίαση του Σαράγιεβο φαίνεται πως αργεί ακόμη.
Κατηφόριζα αργά-αργά την οδό Jekovac, ακριβώς δίπλα στο στρατιωτικό νοσοκομείο, κοιτάζοντας τους ανθρώπους που κοντοστέκονταν για μια σύντομη προσευχή, με το βλέμμα στον ουρανό και τις παλάμες τους ανοιχτές, μπροστά στο στήθος.
Το “κλικ” που άκουσα ξαφνικά, ήταν χαρακτηριστικό! Αμέσως μετά, αισθάνθηκα τη λάμα του στιλέτου στο λαιμό μου! “Money! Money! Give me your money!”, κραύγασε μια φωνή πίσω μου κι εγώ προσπάθησα να διατηρήσω την ψυχραιμία μου. Έβαλα το ελεύθερό μου χέρι στην τσέπη, δίνοντας ό,τι έχω σε τοπικά νομίσματα, αλλά όλη μου η έγνοια ήταν στη φωτογραφική μηχανή, που την κρατούσα σφιχτά με το δεξί. Ούτε κατάλαβα πότε το δικό του χέρι χώθηκε στην τσέπη του πανωφοριού μου και μου άρπαξε το κινητό!
Ο τύπος εξαφανίστηκε τρέχοντας προς την οδο Kovaci κι εγώ μπήκα σ’ ένα κοντινό, τούρκικο καφέ για να ηρεμήσω. Παραδόξως, ήμουν αρκετά χαλαρός ·είχα μόλις γλιτώσει τα χειρότερα κι η φωτογραφική μου μηχανή ήταν ακόμα στην κατοχή μου.
Βρέθηκα στο Σαράγεβο, πρώτη φορά μετά την τραγωδία του εμφύλιου, για μια έκθεση φωτογραφίας σχετική με την κρίση στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Εικόνας.
Τις μέρες της παραμονής μου, τα συναισθήματα ήταν πολύ έντονα! Τα κατάλοιπα από τους βομβαρδισμούς, οι τρύπες από τις σφαίρες στους τοίχους και το ανατριχιαστικό θέαμα εκατοντάδων τάφων διάσπαρτων ακόμα και σε αυλές, με χρονολογίες θανάτου από το ’92 μέχρι και το ’95, δε σε αφήνουν να πάρεις ανάσα!
Η ζωή όμως συνεχίζεται… Κι όπως το φως νικάει το σκοτάδι, έτσι νικήτρια βγαίνει και η ανάγκη του ανθρώπου για επιβίωση. Νέοι άνθρωποι γεμίζουν και πάλι τους δρόμους, τις πλατείες, τα μικρά, υπέροχα, τούρκικα καφέ, τα μπαράκια, τις γκαλερί… Έμεινα με την εντύπωση ότι ο νεανικός πληθυσμός δεσπόζει, ίσως όμως τα “μηνύματα” που πήρα, είχαν να κάνουν με το διεθνές φεστιβάλ και τη μεγάλη κινητικότητα που δημιούργησε στην πόλη.
Διασχίζω, τώρα, τον ποταμό Mijaka, από τη γέφυρα Vrbanja, γνωστή για τα δραματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα πάνω της. Το χιόνι πέφτει πυκνό και, όσο σκοτεινιάζει, το κρύο γίνεται όλο και πιο τσουχτερό. Προχωρώ με το κεφάλι “χωμένο” στους ώμους και σχεδόν προσπερνώ ένα σφιχταγκαλιασμένο ζευγάρι. Αμέσως, όμως, η εικόνα τους παίρνει άλλη διάσταση! Μπροστά μου “βλέπω” τη Βόσνια μουσουλμάνα Αντμίρα και τον ορθόδοξο Σέρβο Μπόσκο να πέφτουν νεκροί από πυρά ελεύθερων σκοπευτών, στις 19 Μαϊου του 1993, στην προσπάθειά τους να δραπετεύσουν από την τρέλα του πολέμου! “Δυο παιδιά ερωτευμένα, δυο παιδιά του καημού”, αντιπροσωπεύουν ίσως όλη τη φρίκη του εμφύλιου ·πάνω από 12.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στο Σαράγιεβο κι ανάμεσά τους τουλάχιστον 1.500 παιδιά. Η Αντμίρα και ο Μπόσκο -οι σύγχρονοι “Ρωμαίος και Ιουλιέτα”, όπως έμειναν στην Ιστορία- είχαν γεννηθεί το 1968.
Σήμερα, η άλλοτε “Λεωφόρος του Θανάτου”, εκεί όπου, επί τέσσερα ολόκληρα χρόνια, κάνεις δεν μπορούσε να μείνει ακίνητος για πάνω από 5 δευτερόλεπτα από το φόβο των ελεύθερων σκοπευτών, σφύζει από ζωή! Καταστήματα γεμάτα με κόσμο… κόσμος γεμάτος με μνήμες… όλοι και όλα προσπαθούν να πορευτούν σ’ ένα πιο ελπιδοφόρο, ειρηνικό μέλλον, σ’ αυτήν τη μικρή, όμορφη πόλη, που συνεχίζει να κουβαλά τη βαλκανική ιστορία -και υστερία!- στους ώμους της…
