FeaturedMissionsTravel StoriesΚόσμος

Ιάσιο Ρουμανίας: Εκεί όπου ο Υψηλάντης ύψωσε πρώτος το λάβαρο της επανάστασης

Ταξιδεύοντας εκεί που τώρα έπιασε φωτιά

Ένα οδοιπορικό στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες της Μολδαβίας,  της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας και στο “κράτος φάντασμα” της Υπερδνειστερίας, ξεκινώντας  από το Ιάσιο της Ρουμανίας, εκεί που ξεκίνησε η επανάσταση του 1821.

Το Ιάσιο θεωρείται η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ρουμανίας και είναι φημισμένο για τις εκκλησίες του. Ήταν πρωτεύουσα της Μολδαβίας και της Βλαχίας, πριν ενσωματωθεί στη Ρουμανία και υπήρξε σημαντικό οικονομικό και πνευματικό κέντρο του ελληνισμού από τον 17ο αιώνα και από εκεί ξεκίνησε η ελληνική επανάσταση τον Φλεβάρη του 1821.

Τέλη Ιούνη φτάνω αργά το βράδυ στο αεροδρόμιο του Ιασίου μετά από μια  περιπετειώδη πτήση μέσω Βουκουρεστίου που πρόλαβα στο τσακ το αεροπλάνο. Ήταν έγνοια μου να προλάβω και το τελευταίο λεωφορείο γιατί θα με άφηνε κοντά στον ξενώνα που είχα επιλέξει να μείνω. Βγαίνοντας από το αεροδρόμιο προς μεγάλη μου χαρά το βλέπω σε βάθος 300 μέτρων. Όμως ενώ πλησίαζα, απογοητευμένος βλέπω τον οδηγό να βάζει μπρος την μηχανή και να φεύγει. Η μόνη λύση ήταν να πάρω ταξί. Σκέφτηκα ταξί νύχτα στη Ρουμανία δεν υπάρχει περίπτωση να μην “ρίξει” ο οδηγός ένα ανυποψίαστο τουρίστα που δεν ξέρει τις αποστάσεις στην πόλη. Μπαίνω μέσα σε ένα όχημα και δείχνω στον ταξιτζή το όνομα του ξενώνα και κουνάει συγκαταβατικά το κεφάλι ότι γνωρίζει το μέρος που πάμε.

Ο δρόμος είχε πολλές στροφές,  αρκετό πράσινο και επικρατεί μια αίσθηση νυχτερινής καλοκαιρινής ησυχίας. Δεν είχα ιδέα πού πάμε κι αν ο οδηγός  κάνει άσκοπες βόλτες στην πόλη για να βγάλει ένα καλύτερο μεροκάματο. Σε κάποια στιγμή μου λέει “φτάσαμε “, όταν διαπιστώνω ότι η ταμπέλα του ξενοδοχείου έγραφε άλλο όνομα.  Ξανακοιτάει το όνομα του καταλύματος και μου λέει ” συγγνώμη… λάθος! ” Αρχίζουμε να κατευθύνομαστε σε άλλη μεριά της πόλης,  το ταξίμετρο να γράφει τρελά και τότε άρχισα να φοβάμαι ότι όλα ήταν σκόπιμα για να με μαδήσει κανονικά  ζητώντας μου ένα φουσκωμένο, για την απόσταση, κόμιστρο. Όταν μετά από ώρα φτάσαμε στον προορισμό,  προς μεγάλη μου έκπληξη τον ακούω να μου λέει: ” Αν και το ταξίμετρο λέει τόσο θα μου δώσεις τα μισά γιατί εγώ έκανα λάθος….συγγνώμη! “Το καλό με τα ταξίδια είναι ότι βοηθούν να πέφτουν τα στερεότυπα.

 Στον ξενώνα δούλευε ένας φοιτητής όπου ήταν χωμένος μέσα σε ένα βουνό σημειώσεις και διάβαζε με αφοσίωση. “Είμαι φοιτητής στο Φυσικό και αύριο το πρωί δίνω μάθημα. Αν θες κάτι μην διστάσεις να μου πεις. Όλη νύχτα θα  μελετάω εδώ! ” Ήξερα ότι το Ιάσιο  ήταν “φοιτητούπολη” με 60.000 φοιτητές  και πολλοί συνηθίζουν να  σπουδάζουν και να δουλεύουν ταυτόχρονα. Η γειτονιά ήταν ήσυχη, ο χώρος περιποιημένος και καθαρός,  η κούραση μου μεγάλη και ο ύπνος γλυκός.

Το πρωί ο νεαρός που είχε ξενυχτήσει δίπλα στις σημειώσεις μου εξήγησε πώς θα κινηθώ στην πόλη και μου πρότεινε να ξεκινήσω την περιήγησή μου από ” το Παλάτι της Κουλτούρας”. Το κτήριο άρχισε να κτίζεται το 1434 και άλλαξε πολλές μορφές και χρήσεις και κατά τη διάρκεια του Α Παγκόσμιου πολέμου στέγαζε ρωσικά και ρουμανικά στρατεύματα. Ήταν κάποτε διοικητικό και δικαστικό κέντρο και από το 1955 συστεγάζονται τέσσερα μουσεία. Το Ιάσιο θεωρείται και πολιτιστική πρωτεύουσα της Ρουμανίας και εδώ ιδρύθηκε η πρώτη πανεπιστημιακή έδρα της χώρας και το πρώτο εθνικό  θέατρο. Γενικώς έχω μια αποστροφή για τα παλάτια αλλά θα πρέπει να ομολογήσω ότι  το κτήριο είναι εντυπωσιακό από άποψη όγκου και μεγέθους, περιτριγυρισμένο από σιντριβάνια, περιποιημένους κήπους και εμπορικά καταστήματα και θεωρείται το δημοφιλέστερο αξιοθέατο της πόλης.

Επειδή όμως στα ταξίδια μου αγαπώ την πραγματική ζωή, μου αρέσει να χάνομαι μέσα στις γειτονιές της κάθε πόλης. Το να περπατάς σε  πόλεις του πρώην ανατολικού μπλοκ έχει πολλά κοινά σημεία και δεν ήταν πρωτόγνωρη εμπειρία για μένα. Κτήρια αλλοπρόσαλλα που η χρηστική τους αξία υπερτερεί της αισθητικής τους είναι κάτι που το εισπράττεις περπατώντας και στο Ιάσιο. Θεόρατες πολυκατοικίες “εκτρώματα”,  δίπλα ταπεινά σπιτάκια με προσεγμένους κήπους, τσιμεντένιες αποχρώσεις και πολύ γκρι, μοντέρνα κτίρια  δίπλα σε παλιομοδίτικες βιτρίνες . Νεαροί  ντυμένοι με την τελευταίου τύπου δυτική μόδα δίπλα σε μεσήλικες και ηλικιωμένους που έχουν να ανανεώσουν την γκαρνταρόμπα τους από τη δεκαετία του ’70.

Άρχιζα να βλέπω σιγά σιγά γύρω μου γυναίκες με μαντίλια στο κεφάλι και στην αρχή παραξενεύτηκα. Μετά από λίγο κατάλαβα ότι κατευθυνόταν προς μια εκκλησία που υπήρχε εκεί κοντά . Ακολούθησα το πλήθος και μπήκα και εγώ μέσα. Ήξερα ότι οι Ρουμάνοι είναι ως επί το πλείστον ορθόδοξοι χριστιανοί και αυτό που φάνηκε κατευθείαν μέσα στην εκκλησία είναι  η μεγάλη ευλάβεια και προσήλωσή τους στη θεία λειτουργία. Κάνοντας μια γύρα στο ναό είδα στο μέσον του  ένα πιστό να κρατάει στα χέρια του μια μεγάλη εικόνα και το πλήθος να περνά, να σκύβει και να προσκυνά.

Μετακινούμενος αριστερά του ναού είδα ένα πλήθος από μαντιλοφορεμένα νεαρά κορίτσια να σχηματίζουν μια άτυπη σειρά, άλλες όρθιες και άλλες καθισμένες σε στασίδια. Το βλέμμα μου εστιάστηκε στο τέλος της σειράς όπου βρίσκονταν ένα ιερέας και δίπλα του μια κοπέλα να τον έχει αγκαλιάσει με τα δύο της χέρια και αυτός να σκύβει το κεφάλι και να γέρνει ελαφρώς δεξιά. Η συγκεκριμένη εικόνα θα ήταν άκρως παρεξηγήσιμη  στην Ελλάδα και κάθισα να καταλάβω τι συμβαίνει γιατί όλα αυτά γίνονταν παράλληλα με τη θεία λειτουργία.

Η καπέλα για αρκετή ώρα ήταν σε αυτή τη στάση και  μίλαγε ψιθυριστά στο αυτί στον ιερέα που την άκουγε με προσοχή και ενίοτε γυρνούσε και μιλούσε σαν να της έδινε συμβουλές. Από περιέργεια κάθισα αρκετή ώρα και είδα πολλές νεαρές κοπέλες να περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους να εξομολογηθούν, όλες με μαντίλι στο κεφάλι ανεξάρτητα από το υπόλοιπο ντύσιμό τους.

Πριν πάω στον τελευταίο μου σταθμό,  την εκκλησία των Τριών Ιεραρχών πέρασα από διάφορες άλλες εκκλησίες, μιας και το Ιάσιο φημίζεται για αυτές. Σε μια μάλιστα καθολική εκκλησιά υπήρχε και το σύμβολο του Κάμινο ντε Σαντιάγο ντε Κομποστέλα δείχνοντας τη σωστή κατεύθυνση στον «περιπατητή-προσκυνητή» και πληροφορώντας τον ότι είναι 4.500 χιλιόμετρα μακριά από τη φημισμένη πόλη της Γαλικίας στη βόρεια Ισπανίας, που είναι η Μέκκα των καθολικών μαζί με το Βατικανό και τα Ιεροσόλυμα .

Είχα διαβάσει για τους Έλληνες που είχαν έρθει εδώ στο Ιάσιο τον 17ο αιώνα κυρίως από την Κωνσταντινούπολη. Φαναριώτες, απόγονοι της βυζαντινής αριστοκρατίας όπως οι Κατακουζηνοί, οι Μαυροκορδάτοι , οι Ροσέτηδες,  οι Καταρτζήδες και άλλοι που ενώθηκαν με το ντόπιο στοιχείο, ενσωματώθηκαν γρήγορα και μεγαλούργησαν. Η Μολδοβλαχία και οι παραδουνάβιες περιοχές ήταν για τους Έλληνες η “Γη της Επαγγελίας” και το ” Ελντοράντο των Βαλκανίων” γιατί εδώ υπήρχε μεγαλύτερη εμπορική και θρησκευτική ελευθερία σε σχέση με άλλες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στο Ιάσιο επίσης υπήρχαν τέσσερα ελληνικά τυπογραφεία από το 1680 και εδώ τυπώθηκαν πλήθος ελληνόγλωσσων βιβλίων. Στη Μονή Γκόλια βρίσκονται οι τάφοι των Ελλήνων που σημάδεψαν εκείνη την εποχή τη γέννηση του ελληνικού έθνους που πολλοί από αυτούς έδωσαν ολόκληρη την περιουσία τους για την επανάσταση. Στην ελληνική κοινότητα του Ιάσιου υπήρχαν εξέχοντες δάσκαλοι,  λόγιοι και επιστήμονες. Μάλιστα ο Δανιήλ Φιλιππίδης με καταγωγή από τις Μηλιές του Πηλίου, το 1816 έγραψε το πρώτο βιβλίο ιστορίας και γεωγραφίας της Ρουμανίας και είχε την έμπνευση να ονομάσει την αρχαία Δακία που κατοικούσε λατινογενής πληθυσμός ως ” Ρουμανία ” δηλαδή θεωρείται ο νονός του ονόματος της χώρας! Μετά τον εμφύλιο τη δεκαετία του 1950 ήρθαν στο Ιάσιο και βρήκαν πολιτικό άσυλο πολλοί “πολιτικά ανεπιθύμητοι” Έλληνες στην κομμουνιστική τότε Ρουμανία. Σήμερα ο απόηχος της παρουσίας των Ελλήνων στην περιοχή υπάρχει και είναι έντονος γιατί υπάρχει ο σύλλογος της ελληνικής κοινότητας του Ιάσιου που διατηρεί ζωντανή τη γλώσσα και τα ελληνικά έθιμα και αρκετά μέλη του είναι Έλληνες δεύτερης και τρίτης γενιάς αλλά   και Ρουμάνοι που δεν έχουν ελληνική καταγωγή.

Η εκκλησία των τριών Ιεραρχών του Ιασίου έχει όμως εξέχουσα σημασία για τους Έλληνες. Ξεχωρίζει από την εξωτερική διακόσμησή της με λευκή πέτρινη δαντέλα, δηλαδή με τα  γεωμετρικά της σκαλίσματα πάνω σε λευκή πέτρα που μοιάζει με πλεκτή δαντέλα. Στον αυλόγυρο της εκκλησίας, που ήταν γεμάτος με υποστηρικτές των Φιλικών, ο μητροπολίτης Βενιαμίν Κωστάκης ευλόγησε τη  σημαία της Φιλικής Εταιρείας και έδωσε στον πρίγκηπα Αλέξανδρο Υψηλάντη το σπαθί της νίκης.

Έξω στους δρόμους ήταν ήδη συγκεντρωμένα τα σώματα των φημισμένων μαυροφόρων του Ιερού Λόχου που στην πλειοψηφία τους ήταν εθελοντές μαχητές και  Έλληνες σπουδαστές και αποτελούσαν την πρώτη οργανωμένη στρατιωτική μονάδα της επανάστασης . Ο Υψηλάντης ως αρχηγός της Φιλικής Εταιρίας και ως « μπροστάρης» του αγώνα,  στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 είχε περάσει από την Βεσσαραβία  τον ποταμό Προύθο που ήταν τότε φυσικό σύνορο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την Ρωσία και με αυτό τον τρόπο κήρυξε την έναρξη της ελληνικής επανάστασης. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης είχε τον τίτλο του πρίγκηπα γιατί ο πατέρας του Κωνσταντίνος κατάγονταν από τον Πόντο από την οικογένεια των Κομνηνών αυτοκρατόρων και ο παππούς του ο Αλέξανδρος υπήρξε ηγεμόνας της Βλαχίας είχε υποβάλει στη Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας το πρώτο σχέδιο ανεξαρτησίας της Ελλάδας. Ο παππούς Αλέξανδρος,  μετά το ρωσοτουρκικό πόλεμο το 1806 ,είχε μαρτυρικό θάνατο αφού βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε από τον Σουλτάνο, γεγονός που στιγμάτισε τον εγγονό του. Από τα 15 του ο νεαρός Αλέξανδρος μπήκε στο ρωσικό στρατό και στα 21 έχασε το χέρι του στη μάχη της Δρέσδης και λόγω του ηρωισμού του ο Τσάρος τον έκανε στρατηγό .Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τα προνόμια και τις τιμές που είχε ο Υψηλάντης ποτέ δεν καταδέχτηκε να γίνει Ρώσος πολίτης γιατί ήταν πολύ υπερήφανος που ήταν Έλληνας και στις 13 Απρίλιου του 1820 στην Αγία Πετρούπολη αποδέχεται με ιδιαίτερη συγκίνηση την αρχηγία της Φιλικής Εταιρίας. Τον Οκτώβρη του ίδιου χρόνου στο Ισμαήλι της Βεσσαραβίας ,ενώ επικρατούσε επιδημία πανούκλας, μέσα σε ένα λοιμοκαθαρτήριο,  συγκαλεί το κρίσιμο συμβούλιο των Φιλικών που αποφασίζει, μέσα σε ένα κλίμα καραντίνας, ότι ήρθε η ώρα για να ξεκινήσει ο αγώνας. Το Νοέμβρη του 1820 ο Υψηλάντης στέλνει  τον Παπαφλέσσα στην Πελοπόννησο να οργανώσει τον ξεσηκωμό των σκλαβωμένων Ελλήνων.

 Για την ιστορία αξίζει να αναφέρω ότι η Φιλική Εταιρεία είχε επιλέξει τρία υποψήφια μέρη για να ξεκινήσει η ελληνική επανάσταση. Το πρώτο ήταν η Κωνσταντινούπολη όπου σχεδιάζονταν οι ναύτες που υπηρετούσαν στον τουρκικό στόλο να πυρπολήσουν μαζικά τα πλοία στον ναύσταθμο και ταυτόχρονα να πυρολυθούν συνοικίες της Πόλης. Το δεύτερο ήταν η Πελοπόννησος, γιατί ήταν μακριά από τις μεγάλες τουρκικές στρατιές και περιτριγυρίζεται από θάλασσα γεγονός που θα ήταν ατού για τους Έλληνες αφού θα είχαν την υποστήριξη του ισχυρού υδραίικου στόλου . Επιλέχθηκε το τρίτο μέρος,  η Μολδοβλαχία, γιατί είχε μια αυτονομία και ένα χαλαρότερο διοικητικό σύστημα γιατί ήταν δίπλα στη Ρωσία που εκείνη την εποχή είχε ανοιχτά μέτωπα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι Φιλικοί πίστευαν ότι το ομόθρησκο “ξανθόν γένος “θα εμπλέκονταν άμεσα και θα βοηθούσαν τους Έλληνες. Τελικά η επανάσταση στις παραδουνάβιες περιοχές δεν πέτυχε για πολλούς λόγους, ένας από τους οποίους ήταν ότι το κάλεσμα του Υψηλάντη για επανάσταση ήταν ελκυστικό και για άτομα του υποκόσμου δηλαδή κοινούς εγκληματίες, ληστές και κλέφτες που είδαν την επανάσταση ως ευκαιρία για πλιάτσικο και λεηλασίες, γεγονός που έκανε τον λαό της Μολδοβλαχίας να μην δει με καλό μάτι το όλο εγχείρημα και να μην υποστηρίξει τον ξεσηκωμό.

Είναι μεγάλη συγκίνηση για ένα Έλληνα να βρίσκεται εδώ και να ξαναβιώνει εκείνη την εποχή.  Δεν είναι κάποιος οίστρος  πατριωτισμού ή εθνικισμού.  Πάντα ένας Έλληνας ενώ μέσα στην Ελλάδα  γκρινιάζει, διαμαρτύρεται και βρίζει τον τόπο του, εκτός Ελλάδας τον επαινεί και του λείπει. Είναι ότι  είσαι Έλληνας και βρίσκεσαι μακριά από την πατρίδα,  νοσταλγείς,  θυμάσαι,  σκέφτεσαι ή δεν σκέφτεσαι μόνο αισθάνεσαι ανατριχίλα για κάποιους που τα έδωσαν όλα για κάποια ιδανικά και αξίες που σήμερα φαίνονται παρωχημένες και παλιομοδίτικες. Μπορεί όμως η ελευθερία και η αυτοδιάθεση να είναι ποτέ αξίες χωρίς νόημα, όταν και οι δύο  είναι το ίδιο απαραίτητες όπως το οξυγόνο σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη;

Περιφερόμενος συγκινημένος σε εκείνο τον ιστορικό ναό των Τριών Ιεραρχών θυμήθηκα τον λόγο του Υψηλάντη ” Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος ” που παρουσιάζουμε με τους μαθητές μας στις σχολικές γιορτές της 25ης Μαρτίου.

“Η ώρα ήλθεν, ω Άνδρες Έλληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης, πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν, αυτοί, καίτοι οπωσούν ελεύθεροι, επροσπάθησαν όλαις δυνάμεσι να αυξήσωσι την ελευθερίαν, και δι’ αυτής πάσαν αυτών την Ευδαιμονίαν.

Οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι, οι Σέρβοι, οι Σουλιώται, και όλη η Ήπειρος, οπλοφορούντες μας περιμένωσιν· ας ενωθώμεν λοιπόν με Ενθουσιασμόν! η Πατρίς μάς προσκαλεί!…Ας καλέσωμεν λοιπόν εκ νέου, ω Ανδρείοι και μεγαλόψυχοι Έλληνες, την ελευθερίαν εις την κλασικήν γην της Ελλάδος! Ας συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθώνος και των Θερμοπυλών! Ας πολεμήσωμεν εις τους τάφους των Πατέρων μας, οι οποίοι, δια να μας αφήσωσιν ελευθέρους, επολέμησαν και απέθανον εκεί…

Εις τα όπλα λοιπόν φίλοι η Πατρίς Μάς Προσκαλεί!

Την 24ην Φεβρουαρίου 1821. Εις το γενικόν στρατόπεδον του Ιασίου.

Αλέξανδρος Υψηλάντης”

Βαγγέλης Πρωτόπαπας

ΜΟΥΣΙΚΟΣ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ Γεννήθηκα στην Αθήνα και έκανα τις πρώτες μου εξερευνήσεις λίγα χιλιόμετρα απ ότο κέντρο, στα βράχια και στις σπηλιές των Τουρκοβουνίων. Δυνατές παιδικές καλοκαιρινές εμπειρίες στην Τήνο και στα Θερμιά, τόποι καταγωγής μου. Στο Ρέθυμνο σπούδασα Παιδαγωγικά και μετά στο Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών. Ακολούθησαν αρκετά χρόνια μουσικές σπουδές και το 2002 ξεκίνησα τη διδακτορική μου διατριβή στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής της Αθήνας, μια έρευνα γύρω από τις μουσικές προτιμήσεις των μαθητών του Δημοτικού που ολοκλήρωσα το 2009. Εργάζομαι ως μουσικός και ως δάσκαλος στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Έχω αξιωθεί να ταξιδέψω, μέχρι στιγμής, σε περισσότερες από 65 χώρες και ελπίζω να ταξιδέψω και στις υπόλοιπες μέχρι να φύγω.

Σχετικά Άρθρα

Back to top button