Το οδοιπορικό στη Συρία έγινε με μια ομάδα ξένων δημοσιογράφων πριν από μερικές εβδομάδες. Με πτήση από τη Μόσχα, πάνω από την Τουρκία, στο αεροδρόμιο και πλέον ρωσική αεροπορική βάση, Χμέϊμιμ, κοντά στη Λατάκια. Από εκεί, και για μια εβδομάδα, η ομάδα κινήθηκε σε περιοχές που ελέγχει η Δαμασκός, στις επαρχίες Χάμα και Ιντλίμπ, καθώς και στις πόλεις, Χομς, Χαλέπι και Ταρτούς.
Η πόλη Κχαν Σεϊσούν είναι συνώνυμο της φρίκης του σχεδόν δεκαετούς μακελειού στη Συρία. Δεν έχει μείνει τίποτα όρθιο. Από την αρχή της εξέγερσης, και στη συνέχεια του πολέμου, το 2011, βρέθηκε στα χέρια της ακραίας οργάνωσης φανατικών τζιχαντιστών, “Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ”, η οποία φέρεται να συνδεόταν με την “Αλ Κάϊντα”. Έκτοτε, μετετράπη σε πεδίο βίαιων συγκρούσεων και συνεχών βομβαρδισμών. Ιδιαίτερα, τα τελευταία χρόνια της σφοδρής αντιπαράθεσης ανάμεσα στους τζιχαντιστές και όποιες δυνάμεις διαθέτει ακόμη η ένοπλη συριακή αντιπολίτευση, με τα στρατεύματα της Δαμασκού.
Σήμερα η κύρια εστία της αντιπαράθεσης στη Συρία έχει μεταφερθεί στην ευρύτερη περιοχή, μεταξύ των επαρχιών Χάμα και Ιντλίμπ. Η επαρχία Χάμα ελέγχεται από τις δυνάμεις του Ασσαντ, τον οποίο στηρίζει με σημαντικά στρατιωτικά μέσα η Μόσχα. Η επαρχία Ιντλίμπ έχει δοθεί υπό τον έλεγχο της Τουρκίας, υποτίθεται για να δημιουργηθεί εκεί μια “ζώνη αποκλιμάκωσης”, καθώς και για να μεταφερθεί ένας σημαντικός αριθμός Σύρων προσφύγων που ζει στην Τουρκία. Η Δαμασκός, ωστόσο, καταγγέλλει ευθέως την Άγκυρα πως στην ουσία, αν δεν αποσκοπεί στην προσάρτηση της περιοχής, τουλάχιστον επιδιώκει να αλλοιώσει τη σύνθεση του πληθυσμού, ούτως ώστε να την καταστήσει ζώνη επιρροής της. Πολύ περισσότερο, θεωρεί ότι η Τουρκία έχει μετατρέψει την επαρχία Ιντλίμπ σε ορμητήριο των τζιχαντιστών. Να σημειωθεί πως βορειότερα του Ιντλίμπ, η Τουρκία έχει εισβάλλει στρατιωτικά και κατέχει την περιοχή, στο όνομα δήθεν της καταπολέμησης των Κούρδων “τρομοκρατών”. Δηλαδή, των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), οι οποίες αποδεδειγμένα έχουν διεξάγει σκληρό αγώνα εναντίον των τζιχαντιστών.
Τριχοτομημένη
Η Συρία, μετά από πολυετή αιματηρό πόλεμο, είναι τουλάχιστον τριχοτομημένη. Το μεγαλύτερο κομμάτι της, τουλάχιστον τα δυο τρίτα, ελέγχεται από τα – εμπειροπόλεμα πλέον, μετά από τόσα χρόνια πολέμου – στρατεύματα του ΄Ασσαντ, χάρις στην αεροπορική κάλυψη που του παρέχουν τα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη, και γενικότερα στην καταλυτική στρατιωτική βοήθεια της Ρωσίας. Βόρεια έχει εισβάλλει η Τουρκία. Σημαντικό τμήμα των ανατολικών περιοχών της χώρας ελέγχονται από τους Κούρδους, οι οποίοι στηρίζονται από τις ΗΠΑ. Νότια, μέσα στην έρημο, στα τριεθνή Συρίας, Ιράκ, Ιορδανίας, ένα μικρό, πλην όμως στρατηγικής σημασίας για τις μεταφορές, κομμάτι γης ελέγχεται από τις ΗΠΑ. Εκεί έχει στηθεί η αμερικανική βάση, Αλ Τανφ. Νοτιοδυτικά, τα υψίπεδα του Γκολάν ουσιαστικά έχουν προσαρτηθεί από το Ισραήλ.
Ο θαλάσσιος και εναέριος χώρος της Συρίας ελέγχεται από τα ρωσικά πλοία, αεροσκάφη και αντιαεροπορικά συστήματα. Ιδιαίτερα οι σύγχρονες αντιαεροπορικές συστοιχίες, όπως όλα δείχνουν, δυσκολεύουν ακόμα και το Ισραήλ, το οποίο είχε συνηθίσει σε αεροπορικές επιδρομές εναντίον των Ιρανών, αλλά και της λιβανέζικης οργάνωσης, “Χεζμπολά”. Στο πλευρό της Δαμασκού βρίσκονται σημαντικές χερσαίες δυνάμεις του Ιράν, αλλά και των Ρώσων. Οι τελευταίοι διαθέτουν στη χώρα δυο μεγάλες στρατιωτικές βάσεις. Μια αεροπορική, στο αεροδρόμιο “Χμέϊμιμ”, μισή ώρα από την παραθαλάσσια πόλη, Λατάκια, και μια ναυτική, στο λιμάνι της πόλης, Ταρτούς. Και στις δυο έχει αναπτυχθεί εξαιρετικά σοβαρή δύναμη εναέριων και πλωτών μέσων. Ταυτόχρονα, πανταχού παρούσες, στα μέτωπα των συνεχιζόμενων συγκρούσεων και στα μετόπισθεν, είναι οι χερσαίες δυνάμεις τους, καθώς και, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, σημαντικός αριθμός “μισθοφόρων” ιδιωτικών εταιρειών.
Κατεχόμενα
Πρόσφατα, οι δυνάμεις του ΄Ασσαντ κατέλαβαν την στρατηγικής σημασίας, Κχαν Σαϊσούν, η οποία είναι η τελευταία σημαντική πόλη πριν από την επαρχία του Ιντλίμπ. Τυπικώς, διοικητικά, ανήκε στην επαρχία του Ιντλίμπ. Όπως καταγγέλλουν αξιωματούχοι του ΄Ασσαντ, οι τζιχαντιστές επεδίωξαν να κρατήσουν υπό τον έλεγχό τους το Κχαν Σαϊσούν, με τις ευλογίες της Τουρκίας. Κατά τους ίδιους, είναι βέβαιον ότι επρόκειτο για τουρκική μεθόδευση. Γενικότερα, η Δαμασκός δείχνει “αγανακτισμένη” και απόλυτα εχθρική με την Τουρκία, την οποία χαρακτηρίζει ως εισβολέα που κατέχει έδαφος της Συρίας, και την καταγγέλλει ότι στηρίζει με εκπαίδευση και οπλισμό σκληρές, τζιχαντιστικές οργανώσεις.
Η ιστορική “ειρωνεία” είναι ότι, πριν από έναν αιώνα, όταν διαμοιράζονταν τα εδάφη της διαλυμένης Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και σχεδιάζονταν τα σύνορα των υπαρχόντων αραβικών κρατών, και βέβαια της Συρίας, η Τουρκία ζητούσε για λογαριασμό της και την επαρχία του Ιντλίμπ. Κάτι στο οποίο, ο ίδιος ο Κεμάλ Ατατούρκ επέμενε, αφού, σύμφωνα με ιστορικά ντοκουμέντα που έχουν ανευρεθεί, θεωρούσε ότι η γραμμή των συνόρων της Συρίας θα πρέπει να εκτείνεται από τη Λατάκια στο Κχαν Σεϊσούν, μέχρι το Χαλέπι. Βορειότερα, ακριβώς από πάνω είναι το Ιντλίμπ. Και βορειοανατολικά είναι το γνωστό σατζάκι της Αλεξανδρέττας, το οποίο η Τουρκία, σε πείσμα της Δαμασκού, προσάρτησε, σε συνεννόηση με Δυτικές δυνάμεις βέβαια, λίγο πριν τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Τώρα, μετά από έναν αιώνα, η κατάρρευση της Συρίας, άνοιξε τις ορέξεις της Τουρκίας για να υλοποιήσει τα σχέδιά της, ουσιαστικά ανατρέποντας τη Συνθήκη της Λωζάννης. Κάτι που, εκτός των άλλων, αφορά άμεσα και την Ελλάδα.
Ζωή στα ερείπια
Στις περιοχές ανάμεσα στις επαρχίες Χάμα και Ιντλίμπ, οι μάχες μεταξύ των δυνάμεων του ΄Ασσαντ, με τη ρωσική χερσαία και αεροπορική υποστήριξη, και των τζιχαντιστών, μαίνονταν με αμείωτο ρυθμό για πολλές εβδομάδες. Η εικόνα που αντικρίζει κανείς εκεί, μετά την κατάληψή της περιοχής και ειδικά του Κχαν Σεϊσούν, από τις δυνάμεις της Δαμασκού, είναι ανατριχιαστική. Τα κτίρια είναι κυριολεκτικά σουρωτήρια από τις σφαίρες και τις βόμβες. Πάρα πολλά από αυτά χρησιμοποιούνται ακόμα και τώρα ως οχυρά όπου είναι καμουφλαρισμένα τάνκς και πυροβολικό, καθώς και μαχητές.
Ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα έχουν ισοπεδωθεί, τόσο που δεν ξεχωρίζουν τα χαλάσματα του ενός σπιτιού από το άλλο. Και όσα σπίτια εξακολουθούν να στέκουν, έστω και χιλιοτρυπημένα, είναι καταλεηλατημένα. Νοσοκομεία και σχολεία έχουν γίνει συντρίμμια. Οι υποδομές του νερού και του ηλεκτρικού, έχουν ανατιναχθεί. Οι ελάχιστοι εναπομείναντες κάτοικοι, καταταλαιπωρημένοι, φοβισμένοι, και έχοντας όλοι να αφηγηθούν μια αιματoβαμμένη ιστορία για νεκρούς συγγενείς, φίλους και γνωστούς τους, μοιάζουν με φαντάσματα, που ζουν από την ελεημοσύνη της ανθρωπιστικής βοήθειας και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την οποία δίδουν Ρώσοι στρατιωτικοί, η Ερυθρά Ημισέληνος και συριακές ανθρωπιστικές οργανώσεις.
Η Κχαν Σεϊσούν είναι μια μικρογραφία της απίστευτης καταστροφής που έχει υποστεί το μεγαλύτερο κομμάτι της Συρίας. Ενδεικτική της βιβλικής καταστροφής είναι η παρακάτω εικόνα: Για να φτάσει κανείς οδικώς, από τη Χάμα στο Κχαν Σεϊσούν, χρειάζεται περί τα τρία τέταρτα με μια ώρα. Εννοείται, με σχετικά χαμηλές ταχύτητες, δεδομένου ότι οι δρόμοι έχουν “οργωθεί” είτε από τις ερπύστριες των τανκς είτε από τις βόμβες. Πόσο μάλλον, τα χαλάσματα των σπιτιών κλείνουν το δρόμο σε πολλά σημεία, ενώ τα μπλόκα των στρατιωτικών και των τοπικών “πολιτοφυλακών” είναι συνεχή. Για πάρα πολλά χιλιόμετρα, λοιπόν, το μόνο που αντικρίζει κανείς, είναι χαλάσματα. Ολόκληρες πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά έχουν μετατραπεί σε κρανίου τόπο. Απολύτως ισοπεδωμένες.
Η καταστροφή που έχει υποστεί η χώρα – “άνθος” της Μέσης Ανατολής, ίσως η πιο αναπτυγμένη αραβική χώρα, με εξαίρεση τις περιοχές του Κόλπου, δεν την χωράει ανθρώπινος νους. Μπορεί στις οθόνες της τηλεόρασης, επανειλημμένως να έχει δει κανείς τις φρικιαστικές εικόνες από τις ισοπεδωμένες πόλεις, αλλά ακόμα και η τηλεοπτική εικόνα ωχριά μπροστά στην σκληρή πραγματικότητα που ξεδιπλώνεται χιλιόμετρο το χιλιόμετρο σε τεράστιες εκτάσεις της Συρίας.
Ο πολεμικός “τυφώνας” που σάρωσε τη χώρα γίνεται εμφανής ακόμα και από το αεροπλάνο. Πετώντας με ένα ρωσικό μεταγωγικό αεροσκάφος, από το αεροδρόμιο Χμέϊμιμ στο Χαλέπι, σε σχετικά χαμηλό ύψος, διακρίνονται ολόκληρες πολιτείες, τεράστια οικοδομικά τετράγωνα πόλεων, ολόκληρες κωμοπόλεις και χωριά, ανατιναγμένες και καμένες. Όταν πατήσει κανείς το πόδι του στη γη και βρεθεί στις γειτονιές όπου μαίνονταν – και σε πολλές περιπτώσεις ακόμα συνεχίζονται – οι μάχες ανάμεσα στις δυνάμεις του Ασσαντ, η εικόνα είναι ακόμα χειρότερη.
Όσοι διαθέτουν στοιχειώδη εμπειρία από πολέμους του τέλους του 20ου αιώνα και της αρχής του 21ου, τους δήθεν “σύγχρονους” πολέμους, η εικόνα της σημερινής Συρίας παραπέμπει σε ό,τι το πιο αποκρουστικό. Όπως για παράδειγμα, στο Γκρόζνι, την πρωτεύουσα της Τσετσενίας, μετά από δυο πολέμους, το 2000, ή η Γάζα, μετά τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Αλλά και αυτή η εικόνα, μάλλον δεν συγκρίνεται με την ισοπεδωμένη Συρία. Η αντιπαράθεση στη χώρα διεκδικεί τη θλιβερή, παγκόσμια πρωτιά της βαρβαρότητας. Ενδεχομένως, ίσως σε αφρικανικές χώρες να σημειώθηκαν χειρότερες συγκρούσεις και σφαγές.
