City StoriesΕλλάδα

Οι «Μωμόγεροι» του Πόντου στην Καλλιθέα

Ενα αρχαίο παγανιστικό και Διονυσιακό έθιμο στην καρδιά των Χριστουγέννων!

O θεός Μώμος κατά την Αρχαιότητα αποτελούσε την προσωποποίηση της σάτιρας και του σαρκασμού και συνδεόταν με τις γιορτές που ήταν αφιερωμένες στον Διόνυσο, με κοινό χαρακτηριστικό τις μάσκες και τις μεταμφιέσεις. Από εκεί προέρχεται και η αρχική ετυμολογία της λέξης «Μωμόγεροι» που αποτελούσαν τους ακολούθους του Μώμου και τον συνόδευαν χορεύοντας, τραγουδώντας και σατιρίζοντας πρόσωπα και καταστάσεις. Πολύ απλά λέμε ότι πρόκειται για ένα δρώμενο, οι ρίζες του οποίου χάνονται στο χρόνο, στην Αρχαιότητα.

Το έθιμο των «Μωμόγερων» εξακολουθεί να αναβιώνει και στις μέρες μας, σε δεκάδες  μέρη της Ελλάδας όπου διαμένουν Πόντιοι, κυρίως στη Μακεδονία. Η συγκεκριμένη εκδήλωση παραπέμπει σε ένα από τα παλαιότερα ποντιακά έθιμα που λάμβαναν χώρα κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων από τις 15 Δεκεμβρίου έως και τα μέσα Ιανουαρίου. Είναι μια συμβολική πράξη, μια έμμεση δήλωση της πολιτισμικής μας ταυτότητας, αλλά και ένας ισχυρός δεσμός με το σημερινό Πόντο.

Το 2016, το εθιμικό δρώμενο των Μωμόγερων εντάχθηκε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO. Οι Πόντιοι, διασκορπισμένοι πλέον όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη, λόγω των τραυματικών ιστορικών εμπειριών του 20ού αιώνα, του ξεριζωμού και της προσφυγιάς, αποτελούν περήφανους φορείς λαϊκών παραδόσεων βαθιά ριζωμένων στον χρόνο.

Οι χαρακτήρες που συμμετέχουν είναι η νύφη, η αρκούδα, ο αστυνομικός, ο διάβολος, ο γιατρός, οι μουσικοί με ζουρνά, νταούλι και λύρα ή λύρες ποντιακές και μια δεκάδα τουλάχιστον χορευτών και τραγουδοποιών. Επίσης, κάποιος ντυμένος ως γέρος που κατά τη διάρκεια του δρώμενου θα προσπαθήσει να κλέψει τη νύφη. Το κλέψιμο της νύφης είναι κοινό, το συναντά κανείς σε όλες τις παραλλαγές του εθίμου και ακολουθεί το κυνήγι του γέρου από τη χορωδία των Μωμόγερων και η παράδοση του στον  αστυνομικό της παρέας. Το περιεχόμενο των παραστάσεων του θιάσου είναι κατά κανόνα κωμικό και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να λάβει και κοινωνικές διαστάσεις. Οι χορευτικοί θίασοι των Μωμόγερων ντυμένοι με τις παραδοσιακές τους στολές πειθαρχούν στις εντολές του αρχηγού και εκτελούν παραγγέλματα του αρχηγού της ομάδας, με χορευτικές φιγούρες και κραυγές δυνατές.

Κάποια χωριά το βιώνουν την περίοδο των Χριστουγέννων και κάποια της Πρωτοχρονιάς. Σε κάθε χωριό κρατάει δύο μέρες. Είναι δρώμενο που γίνεται στους δρόμους. Η ομάδα αυτή των ανθρώπων πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι, τους φιλοξενεί κάθε σπιτικό με στρωμένο το τραπέζι που συνήθως διαθέτει τσίπουρο και εδέσματα παραδοσιακά.

Ανάλογα, πραγματοποιείται το δρώμενο και στη Καλλιθέα από Ποντιακούς συλλόγους που βλέπουμε στις φωτογραφίες. Πιστοί στο ετήσιο ραντεβού τους, τα μέλη του Ελληνικού Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς «Οι Μωμόγεροι» ξεχύνονται στους δρόμους της Καλλιθέας με χορούς και με τραγούδια, προαγγέλλοντας την έναρξη του δωδεκαήμερου κύκλου των χειμερινών εορτών. Με χορούς, τραγούδια, μουσική και ατελείωτα πειράγματα περνούν  από την σκεπαστή αγορά της Καλλιθέας, τον Άγιο Νικόλαο, την πλατεία Κύπρου και κατά μήκος της Θησέως. Σταματούν σε πολλά μαγαζιά όπου τους υποδέχονται με μεζέδες, τσίπουρο και τσικουδιά και δίνουν εορταστικό κλίμα στους δρόμους.

Προσπάθησα να βρεθώ πολύ κοντά στο δρώμενο, μιλώντας με τους συμμετέχοντες, μαθαίνοντας γι αυτό και κυνήγησα να γίνω κομμάτι του για μια μέρα. Τους ακολούθησα καταπόδας στην Καλλιθέα. Σαν ερασιτέχνης φωτογράφος προσπάθησα να κάνω ένα μικρό ρεπορτάζ το οποίο θα συστήσει το έθιμο-γιορτή και σε άλλους ανθρώπους.

Και του χρόνου!

Στέφανος Χρόνης

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ. Γεννήθηκε στα Τρίκαλα Θεσσαλίας. Εργάζεται ως μαθηματικός σε δημόσιο σχολείο. Είναι ερασιτέχνης φωτογράφος. Του αρέσει να ταξιδεύει και να φωτογραφίζει γεγονότα (λαογραφία) σε όλο τον κόσμο. Εκφράζεται μέσω της φωτογραφίας. Πιστεύει ότι η φωτογραφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ενημερώσει και να οδηγήσει σε μεγαλύτερη κατανόηση του κόσμου. Μπορεί να φέρει τους ανθρώπους να αναρωτηθούν τι συμβαίνει γύρω τους , προκαλώντας το ενδιαφέρον για τόπους, ανθρώπους και κουλτούρες. Ζει στην Αθήνα, αλλά κυρίως του αρέσει να φωτογραφίζει σε ταξίδια σε όλο τον κόσμο. Πέντε φωτογραφίες του έχουν δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του National Geographic.

Σχετικά Άρθρα

Δείτε Επίσης
Close
Back to top button