«Καλό το Φοινίκι, αλλά έλα και προς τη Σίδερη»
Αυτό μου είχε γράψει πριν αρκετό καιρό κάτοικος της περιοχής Φιλιατών που είχε διαβάσει το άρθρο μου και με προσκαλούσε άτυπα να γνωρίσω τον τόπο του. Όχι πως δεν το είχα πρόγραμμα, αφού από την Ελαία, που έχω κοντινούς συγγενείς μου, απολάμβανα από τη μια τη Ντούλκα απέναντι και από την άλλη τη Σίδερη αριστερά ψηλά, με την υπόσχεση στον εαυτό μου να πάω μια βόλτα προς τα εκεί. Αλλά η πανδημία τα έφερε όλα πίσω. Ευτυχώς δεν τα σταμάτησε…
Έτσι την τελευταία φορά το κανόνισα. Μετά την Ελαία, ανεβαίνουμε Σίδερη. Απογευματάκι, με τον ήλιο να επιμένει να κρατάει τη θέση του κυρίαρχα στον ορίζοντα. Περάσαμε αρκετά στενά δρομάκια και βγήκαμε σε ένα καλύτερο δρόμο που οδηγούσε στο χωριό αυτό, δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Φιλιατών Θεσπρωτίας. Είδαμε μελίσσια βαλμένα κάτω από δέντρα, φραγκόσυκα στην είσοδο του χωριού και μετά τα πρώτα σπίτια να αγκαλιάζουν την καταπράσινη πλαγιά του βουνού.
Το χωριό, παρότι δεν έχει πολλούς κατοίκους, καταφέρνει να διατηρεί σε καλή κατάσταση ένα μεγάλο αριθμό επιβλητικών σπιτιών και να γοητεύει τον επισκέπτη. Αν και δεν έχει μεγάλο υψόμετρο, μόλις 270 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σου δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεσαι στην κορυφή του βουνού. Η θέα σε αποζημιώνει απλόχερα. Από όλα τα σημεία σε τραβάει να δεις τον κάμπο του Καλαμά, τη θάλασσα στο βάθος. Απολαμβάνοντας ταυτόχρονα, τη θεαματική Ντούλκα, ένα επιβλητικό βουνό της Θεσπρωτίας με ιδιαίτερη εμφάνιση.
Πολλοί το έχουν χαρακτηρίσει ως το Grand Canyon της Θεσπρωτίας και όχι άδικα. Με την είσοδο στο χωριό και πριν την κεντρική πλατεία, συναντήσαμε το ο Ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Δίπλα σχεδόν η κατοικία του Λευτέρη Φίλιου, που εδώ και χρόνια διατηρεί τον παραδοσιακό χαρακτήρα της και το Μουσείο που δημιούργησε με τα εργαλεία του παλιότερου λιοτριβειού που κρατούσε η οικογένεια, διάφορα παραδοσιακά σκεύη για κάθε χρήση, ιταλικά κράνη από τον πόλεμο και άλλα όμορφα που μόνο άξιο επαίνου χρήζουν για την προσπάθεια, η οποία ποτέ δεν είχα κάποια χρηματοδότηση πέρα από την τσέπη του ιδίου. Ευτυχώς υπάρχουν αυτές οι πρωτοβουλίες για να μας δείξουν ότι οι άνθρωποι συνεχίζουν να αγαπάνε τον τόπο τους και θέλουν να αφήσουν κληρονομιά αυτή την παράδοση στη νεότερη γενιά.
Προχωρώντας βλέπουμε στο βάθος το επιβλητικό σχολείο πνιγμένο μέσα στα δέντρα. Όμορφα σπίτια συνεχίζουν να προσελκύουν τη ματιά μας. Όπως και μικρότερα παρεκκλήσια με ιδιαίτερη κατασκευή. Στο βάθος κάτω, ελαιώνες σκαρφαλώνουν την πλαγιά. Όπως μας ενημέρωσαν οι κάτοικοι δίνουν πολύ καλό λάδι και έχουν ικανοποιητική σοδιά. Όλα αυτά όμως δεν φτάνουν. Η πολιτεία έχει εγκαταλείψει αυτούς τους μικρούς παραδείσους σε όλη την Ήπειρο και σε όλη την Ελλάδα. Τι θα γίνει όταν αυτοί οι άνθρωποι σταδιακά αφήσουν το μέρος τους; Ιδίως οι νεότεροι, μη μπορώντας να αντέξουν το οικονομικό κόστος συντήρησής τους. Αυτό αναρωτιέμαι κάθε φορά που βλέπω ένα όμορφο μέρος από την ιδιωτική προσπάθεια και μόνο. Λίγων αιθεροβαμόνων και περισσότερο πατριωτών από αυτών που κουνάνε τα σημαιάκια και πετάνε εθνικιστικές κορόνες απλόχερα… Λες αυτό θα συνεχισθεί, αλλά μέχρι πότε; Οι άνθρωποι μεγαλώνουν, κουράζονται, έχουν τα όριά τους. Δεν θα έπρεπε η πολιτεία με ειδικά προγράμματα από την Ε.Ε. να προχωρήσει σε τακτικά διαστήματα στη συντήρηση όλων των παραδοσιακών χωριών και οικισμών, ώστε να παραμείνουν τα στολίδια του μέλλοντος για τη χώρα μας; Θα έπρεπε, αλλά ίσως δεν φέρνουν τα έσοδα για να μπορούν να τα «βλέπουν»…
Κλείνοντας θα πρότεινα όσους επισκέπτονται τις Φιλιάτες, την Ηγουμενίτσα ή και άλλα χωριά, να κάνανε μια βόλτα στην περιοχή. Η απόσταση είναι περίπου 9 χιλιόμετρα από τις Φιλιάτες. Ασήμαντη για την ομορφιά που θα απολαύσετε εκεί και από εκεί. Ένα άλλο στοιχείο που ενδιαφέρει περισσότερο όσους ασχολούνται με τα σπήλαια, είναι ότι έχει σπήλαιο το οποίο έχει κηρυχθεί ως μνημείο της φύσης & προστατευόμενη περιοχή, λόγω των ιδιαίτερων σταλαγμιτών και σταλακτιτών του, αλλά και των σημαδιών ανθρώπινης παρουσίας που ανάγονται στην προϊστορική εποχή.
«Είναι στιγμές που τα λόγια σβήνουν
πριν το στόμα συναντήσουν,
μα η ψυχή ξεχειλίζει από χρώμα,
φως, ήχους και κίνηση
πλημμυρίζοντας όλη σου την ύπαρξη
από συναίσθημα.
Τότε το περίγραμμα σου διαλύεται,
παρασέρνοντας σε στην αγκαλιά
του τόπου αυτού,
στους ψιθύρους της ιστορίας του,
στην αλησμόνητη ομορφιά του
μαγεμένος πάντα.»
Ευγενί Φίλιου
(Μορφωτικός Πολιτιστικός
Σύλλογος Σίδερης Θεσπρωτίας)
