Μια φούντωση μια φλόγα
έχω μέσα στην καρδιά,
λες και μάγια μού ‘χεις κάνει,
Φραγκοσυριανή γλυκιά.
Την πρωτόδα πριν χρόνια πολλά και με σημάδεψε. Ίσως γιατί ήταν οι πρώτες διακοπές μου μακριά από την οικογενειακή ομπρέλα, ίσως γιατί ήμουν 19 χρονών και ελεύθερη, ίσως γιατί ήταν καλοκαίρι, ίσως γιατί θα είχα παρέα τη Μαργαρίτα μου, τη φίλη από την σχολή, που συνεχώς την πείραζα για τη διεύθυνση του πατρικού της σπιτιού στην Σύρο.
-Πού μένεις, είπαμε;
-Άνω Πέτρα, είπαμε, Ερμούπολη, Σύρος.
-Μα Άνω Πέτρα;;; Είσαι σίγουρη; Μήπως “Άνω Κοτρώνα”; “Άνω Λιθάρι”;
-Μήπως είσαι λωλή; Θα έρθεις και θα δεις πόσο όμορφη είναι η Σύρα μου!
Και πήγα! Και μάγια μού ‘κανε, όπως ακριβώς έγραψε ο Βαμβακάρης.
Με θάμπωσε η Άνω Σύρος, για μένα “η ομορφότερη χώρα” όλου του Αιγαίου, χτισμένη πάνω στους δυο λόφους, με τον Σαιν Τζώρτζη στη μια κορφή και την Ανάσταση στην άλλη, οι άνθρωποί της, οι παραλίες της, ο αέρας της… Κι επειδή με αέρα μόνο δε ζεις, με θάμπωσαν και οι χαλβαδόπιτες και τα λουκούμια της, η φρέσκια κάπαρη και οι μεζέδες της στου Λιλή το μαγαζί.
Η Σύρα ή “Ουσύρα” (“ευτυχής”) ή “Συρ” (“βράχος”) κατά τους Φοίνικες ή “Συρίη” κατά τον Όμηρο ή “L’isola del Papa” (“το νησί του Πάπα”) κατά τους καθολικούς, δεν είναι μια απλή περίπτωση νησιού.
Γεωγραφικά είναι στο κέντρο του Κυκλάδων, αφού την περιβάλλουν η Άνδρος, η Τήνος, η Μύκονος, η Δήλος, η Κέα, η Γυάρος, η Κύθνος, η Σέριφος, η Σίφνος, η Αντίπαρος, η Πάρος και η Νάξος.
Ιστορικά και σε όλες τις περιόδους, από την 3η χιλιετία πΧ. μέχρι σήμερα, τη συναντάμε είτε σε μικρούς είτε σε μεγάλους ρόλους. Ανταμώθηκε με τους Φοίνικεςτους Μινωίτες, τους Ίωνες, τους Αθηναίους, τους Μακεδόνες, τους Ρωμαίους, τους Βυζαντινούς, τους Βενετούς τους Τούρκους και, στα νεότερα κατοχικά χρόνια, με τουςΙταλούς και τους Γερμανούς. Αποτέλεσε έως και αυτόνομο κρατίδιο με βουλή, δήμο και αργυρό νόμισμα!
Θρησκευτικά, δυο κόσμοι ειρηνικά και δημιουργικά συνυπάρχουν, καθολικοί και ορθόδοξοι. Το 1204 μ.Χ, με την επικράτηση των Βενετών, δημιουργήθηκε η Άνω Σύρος, όπου οι περισσότεροί κάτοικοί της ασπάστηκαν τον καθολικισμό, εκτός εκείνων μιας μικρή ενορίας, που παρέμειναν Ορθόδοξοι, του Αγίου Νικολάου “του Φτωχού”. Αργότερα, το ποσοστό των Ορθοδόξων αυξήθηκε, με τους πρόσφυγες Έλληνες από τη Χίο, το 1822, τη Σάμο, τη Σμύρνη, το Αϊβαλή, τη Ρόδο, τα Ψαρά και την Κάσο.
Οικονομικά, το νησί μεγαλούργησε, κυρίως από το 1728, οπότε άρχισε μια οικονομική ανάκαμψη η οποία κορυφώθηκε μέσα στο 18ο και το 19ο αιώνα και τούτο λόγω και της ανάπτυξη της αυτοδιοίκησης. Δημιουργήθηκε η πόλη της Ερμούπολης, το μεγαλύτερο βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο της ελεύθερης Ελλάδας, αναπτύχθηκαν το εμπόριο, η βιοτεχνία, η ναυτιλία, η οικοδομική και τα δημόσια έργα, ενώ η ναυπηγική και η βυρσοδεψία κυριολεκτικά εκτίναξαν την οικονομία, με συνοδοιπόρο το γεγονός ότι το λιμάνι της ήταν το πρώτο εμπορικό λιμάνι της χώρας. Το νησί άντεξε όμως και στα χρόνια των “ισχνών αγελάδων”, όπως ήταν η βυζαντινή, αλλά και η μεταπολεμική περίοδος, έως το 1971, που πέρα από την αγροτική παραγωγή και τους ταρσανάδες, όλες οι άλλες δραστηριότητες μαράζωσαν και έκλεισαν.
Πολιτιστικά και πνευματικά, αναπτύχθηκε επίσης την περίοδο της οικονομικής άνθησης, χάρη στους εύπορους, αλλά και καλλιεργημένους κατοίκους της Ερμούπολης. Ίδρυσαν δεκαοκτώ δημόσια και ιδιωτικά σχολεία υψηλού επιπέδου, αγοριών και κοριτσιών το ιστορικό, 1ο Γυμνάσιο Ερμούπολης, με πρώτο γυμνασιάρχη τον Νεόφυτο Βάμβα, εγκαινιάστηκε το 1833, ενώ το θέατρο Απόλλων πρωτολειτούργησε το 1864, φιλοξενώντας παραστάσεις ελληνικών και ξένων θιάσων. Παράλληλα, λέσχες, καφενεία με μουσική, εφημερίδες (η πρώτη, η “Ελληνική Μέλισσα”, εκδόθηκε το 1831) και πολλοί εκδοτικοί οίκοι βοήθησαν στην πολιτιστική ανάπτυξη της πόλης.
Στο κατώφλι του 21ου αιώνα, η Ερμούπολη όλη, ένα ζωντανό μουσείο χάρη στα εκατοντάδες αρχοντικά, ιδιωτικά και δημόσια κτίρια και πλατείες, εδραιώθηκε και ως η “Πρώτη Κυρία των Κυκλάδων”, με δυνατότητες ακόμα περισσότερης ανάπτυξης των παραθαλάσσιων οικισμών της, όπως ο Γαλησσάς, ο Φοίνικας, η Ποσειδωνία, η Βάρη, το Κίνι, οι Αγκαθωπές κ.ά.
̶Σύρα η απάνω χώρα σου, βρε Σύρα μου/με την ανηφοριά σου/
με τα πολλά σκαλάκια σου, βρε Σύρα μου/και με τον Σαμπαστιά σου. ̶
Πήγα στο νησί αρκετές φορές στα χρόνια που ακολούθησαν… Και κάθε φορά, αυτό που νόμιζα γνώριμο γινόταν άγνωστο και το άγνωστο γινόταν πρόκληση γοητευτική και δελεαστική στο πώς να γίνει γνώριμο… Ένα συνεχές παιχνίδι! Οι επισκέψεις πια δεν ήταν τουριστικές. Δέθηκα με τον τόπο, απέκτησα δεσμούς. Έγινα κουμπάρα στο γάμο της ορθόδοξης Μαργαρίτας και του καθολικού Πέτρου.
̶Θα ‘ρθω να σε ανταμώσω πάλι στην ακρογιαλιά/
θα ‘θελα να με χορτάσεις όλο χάδια και φιλιά. ̶
Kι ήρθα πάλι να σε ανταμώσω με παρέα δεκαεπτά κορτσούδια, παίκτριες βόλεϊ του Μίλωνα, που μπήκαν στο καράβι για να συμμετάσχουν σε φιλικό τουρνουά που οργάνωσε η ομάδα του Φοίνικα. Κιόλο αυτό κατέληξε σε μια 3ημερη, αλησμόνητη “σχολική εκδρομή”, όπου τα παιδιά ήταν οι “μεγάλοι” κι οι γονείς οι “μικροί”. Η κόρη μου έβλεπε για πρώτη φορά τη Σύρο, οπότε αποφασίσαμε να παρατείνουμε την παραμονή μας λίγες ακόμα μέρες αφότου έφευγε και όλοι μας ζήλεψαν τότε γιατί…
̶Θα σε πάρω να γυρίσω Φοίνικα, Παρακοπή/Γαλησσά και Ντελαγκράτσια,
και ας μού ‘ρθει συγκοπή./Στο Πατέλι, στο Νυχώρι, φίνα στην Αληθινή,/
και στο Πισκοπιό ρομάντζα, γλυκιά μου Φραγκοσυριανή. ̶
Σαν σωστή γητεύτρα άπλωσες τα δίχτυα σου νωρίς! Μας καλοδέχτηκαν στην Ποσειδώνια και η θάλασσα μπρος στο ξενοδοχείο, άλλα και η διπλανή παραλία των Αγκαθοπών, μας αποσυντόνισε εντελώς. Πώς να τηρηθεί το πρόγραμμα και οι χρόνοι; Τα παιδιά επέδειξαν μεν υπευθυνότητα, αλλά οι μεγάλοι λειτουργήσαμε σαν… παιδική χαρά! Ευτυχώς, φτάσαμε στη ώρα μας στο εντυπωσιακό γήπεδο του Φοίνικα (ένα χώρο πλήρως εξοπλισμένο και μεγάλο, που εξυπηρετεί τις ανάγκες των ομάδων και που δεν είναι και ο μοναδικός) και καθώς υπήρχε άλλο παιχνίδι σε εξέλιξη, η “παιδική χαρά” έφυγε τάχα για ένα γρήγορο λουκούμι από το διπλανό ζαχαροπλαστείο και κατέληξε για παγωτό και καφέ στο νησάκι, στην άκρη του λιμανιού, να μονολογεί: “Τι θέλει ο άνθρωπος για να είναι ευτυχισμένος; Απλά πράγματα! Καλό, παγωμένο καφέ, παγωτό παρφέ κρέμα και την απέναντι θαλαμηγό των 75 μέτρων!” Τέτοια χαλαρή διάθεση αποκτήσαμε και δεν την αποχωριστήκαμε ούτε λεπτό!
Μπήκαμε στους ρυθμούς της ζωής που όρισες να έχουν οι ώρες της παραμονής μας, για να είναι συνεχώς ευχάριστες και ενδιαφέρουσες, με ευτράπελα που προκαλούσαν κλάματα… από τα γέλια. Τι μπουγέλα παίξαμε, τι ποντίκια κυνηγήσαμε να βγουν από τα παπούτσια, τι καθόμασταν για πρωινό και σηκωνόμασταν αφού είχαμε φάει και μεσημεριανό λέγοντας ιστορίες, τι σε στύλους χορέψαμε υπό τους ήχους του Prince στο ιστορικό “Ρεμέτζο”,στο Φοίνικα. Τι άλλο να σημαίνουν άραγε “διακοπές”;
Τι άλλο από το να ακούσω να μου λέει η Μαργαρίτα μου…
…τώρα που ήρθατε θα κάνουμε και μεις διακοπές!
-Ό,τι θες, αρκεί να ανεβούμε στην Άνω Σύρο με τα πόδια!
-Βρε είσαι λωλή; Που θα ετοιμαστούμε για βόλτα και θα καταλήξουμε με… οξυγόνο; Άσε να σε πάω με το αυτοκίνητο μέχρι ένα σημείο. Μετά, θα πάρουμε την ανηφόρα μέχρι τον Σαιν Τζώρτζη και, στο κατέβασμα, θα σε ταΐσω και θα σε ποτίσω στην “Πιάτσα”.
Εννοείται ότι με έπεισε και… δεν το μετάνιωσα! Ούτε όταν με πήγε να χαιρετήσω την Τήνο και τη Μύκονο από το βράχο του Αϊ Δημήτρη το μετάνιωσα! Τίποτα δε μετάνιωσα “Σύρα” απ’ όσα με άφησες να γνωρίσω.
Mαργαρώ μου, σε ευχαριστώ!
Καλή Αντάμωση
